‘I accept your nomination for presidency of the United States.’ Hoofdschuddend zullen Republikeinse partijbonzen later deze week toekijken wanneer Trump deze woorden op de nationale partijbijeenkomst uitspreekt. Vanwege de vele controversiële uitspraken en standpunten verwachten ze dat Trump het snel aflegt tegen Hillary Clinton. Donald Trump president? In het jaar van het populisme lijkt alles mogelijk.

Donald Trump president?

Volg ons politieke dagboek en blijf op de hoogte van de weg naar het Witte Huis!

Een nee in Nederland tegen het associatieverdrag met Oekraïne. Een ja in Groot-Brittannië voor het verlaten van de Europese Unie. De stem van het volk heeft in 2016 de gevestigde orde al minstens twee keer onaangenaam verrast. De ‘middle man’ is het gepruts van politici zat en komt in verzet, daar weet populist in hart en nieren Donald Trump handig op in te spelen. Met wellicht een episch slot tijdens de presidentsverkiezingen van 8 november als gevolg.

Ik sprak uitvoerig met vijf Amerikanen die verspreid over het land wonen (scroll naar beneden voor de Storymap) om te achterhalen waar de woede in de VS vandaan komt en waarom Trump volgens hen de oplossing is. Conclusie? De irritaties en onvrede van veel Amerikanen verschillen helemaal niet zo veel met die een grote groep Nederlanders en Europeanen uiten.

Trump betreedt, met nogal wat gevoel voor dramatiek, de Republikeinse partijbijeenkomst.

Op z’n kop

Analisten en wedkantoren zagen het nog voor het begin van de voorverkiezingen (eind 2015) al niet meer misgaan. De presidentsrace zou er een worden tussen de Republikein Jeb Bush en Democraat Hillary Clinton. Beiden hebben een indrukwekkende staat van dienst, zijn bekend bij het volk en geliefd door hun eigen partijen. Er leek geen vuiltje aan de lucht, totdat Donald Trump en Bernie Sanders zich in de race mengden en het hele spel op z’n kop zetten. Met ongeziene strategieën, beloftes en resultaten als gevolg.

Nieuwe orde

Zo kijkt de Republikeinse partij met het schaamrood op de kaken toe hoe Trump de partij naar zijn eigen hand zet en vrezen ze voor een groot fiasco bij de uiteindelijke landelijke verkiezingen. Trumps uitspraken over Mexicanen, moslims en partijbonzen doen het niet goed bij de leiding; zijn fans vinden het allemaal geweldig.

Aan de andere kant van politiek Amerika stal Bernie Sanders maandenlang de show. Uitverkochte stadions vol enthousiaste fans juichten zijn progressieve plannen en ideeën toe. Gratis scholing, verhoging van het minimumloon, vooral jonge kiezers voelden The Bern en trokken massaal voor de 74-jarige senator naar de stembus.

En Clinton? De gedoodverfde kandidaat van de Democraten werd gedwongen om haar campagne naar links op te schuiven. Haar aanhang is flink, maar om niet te veel kiezers te verliezen sprak ze plots ook van een hoger minimumloon en betere scholing. Of dat genoeg is om de Sanders-supporters in november te mobiliseren moet nog maar blijken.

Helemaal zat

De ontwikkelingen passen perfect in de tijdsgeest waarin veel mensen de onkunde van politici helemaal zat zijn. Echte veranderingen duren te lang, of komen er dankzij politieke compromissen helemaal niet. Een grotere terrorismedreiging, groeiende (inkomens)ongelijkheid, zaken die president Obama belooft aan te pakken, maar waar in de praktijk weinig van terechtkomt. Drastische maatregelen zijn nodig, die kunnen traditionele politici niet waarmaken.

De tegenreactie is wereldwijd herkenbaar. Populisten als Trump, Nigel Farage (Verenigd Koninkrijk) en Geert Wilders weten perfect op de onvrede in te spelen en beloven deze op te lossen. Echte oplossingen worden nauwelijks geboden, vaak blijft het bij ‘geloof me, ik los het wel op’. Mooiste voorbeeld is Farage van de Britse UKIP-partij die met al zijn kracht de Brexit steunt. Eén van zijn speerpunten voorafgaand aan het referendum van 23 juni was de 350 miljoen pond die het VK wekelijks verplicht naar Europa stuurt. Die miljoenen zouden volgens hem na het stappen uit de EU in eigen zak blijven en gebruikt kunnen worden voor de nationale gezondheidszorg. Voor veel mensen een belangrijke reden om voor de Brexit te stemmen, daags na het referendum zei Farage het volgende over die belofte.

Even voor de duidelijkheid, de campagnebus waar Brexit-aanjagers Farage en Boris Johnson mee rondreden, zag er zo uit.

A ‘mistake’ @Nigel_Farage?? It’s on the side of a bus!! That’s not a mistake Pruilend gezichtje pic.twitter.com/ggjaCD4tql

— Alfie Deyes (@PointlessBlog) 24 juni 2016

Het geeft perfect het gevaar maar ook de kracht weer van het populisme dat internationaal een steeds groter draagvlak krijgt. Waar het uit de EU stappen van Groot-Brittannië al enorme gevolgen zal hebben, zijn de consequenties die de Amerikaanse presidentsverkiezingen kunnen hebben nog groter.

Om erachter te komen in hoeverre het populisme de stemming (letterlijk en figuurlijk) in de VS bepaalt, interviewde ik Amerikanen verspreid over het hele land. Welke kandidaten spreken het meest tot de verbeelding en waarom? En kijk je vooral naar beloftes of naar bewezen diensten? De gevoelens in het Verenigd Koninkrijk blijken totaal te verbleken bij de verdeeldheid en woede die in Amerika leven. De strijd tussen links en rechts, pragmatisme en populisme wordt er ongetwijfeld feller door dan ooit.

Blader door onderstaande Storymap voor de interviews met mensen uit verschillende delen van de VS. Van Louisiana tot Californië, opvattingen en ideeën liggen net zover uiteen als het aantal kilometers.

Eén ding mag, zeker afgaande op bovenstaande interviews, duidelijk zijn. Beide kandidaten zijn allesbehalve geliefd of zelfs geaccepteerd. Trump en Clinton leiden wel de race van hun respectievelijke partijen, maar zich identificeren met de kandidaat en/of de partij doen veel Amerikanen dus blijkbaar niet. Het leiden van een linkse, progressieve of een rechtse, conservatieve campagne doet er in het geheel dus minder toe. Kiezers kijken alleen nog maar naar een paar onderwerpen die specifiek voor hun belangrijk zijn en zoeken daarop de persoon die hun het beste vertegenwoordigt.

Angst

Naast deze verschuiving van ideologie naar individueel pragmatisme speelt, afgaande op de interviews, vooral angst mee. Beide kandidaten boezemen hun doelgroepen angst in om ze zo over te halen naar de stembus te komen. Bij Clinton gaat het vooral om de Republikeinse partij die volgens haar zo snel mogelijk een einde wil maken aan alles wat president Obama voor elkaar heeft gekregen. Trump waarschuwt juist voor een voortzetting van Obama’s beleid en economie en internationale positie die nog verder zal verslechteren wanneer ‘Crooked Hillary’ aan de macht komt.

Verleden

De opdracht blijft voor beide kandidaten hetzelfde: zoveel mogelijk mensen op 8 november naar de stemlokalen krijgen. Naast angst zal de populariteit, bepaald door het verleden van de kandidaten, een grote rol spelen. Veel analytici wijzen op de negatieve impact die Trumps grote mond en vreemde opmerkingen heeft op zijn campagne. Natuurlijk gaat hij vaak (te) ver, maar zijn volgelingen lijken er vooralsnog weinig problemen mee te hebben. Zijn verleden met onder andere de beruchte Trump University en verschillende faillissementen spreken ook niet in zijn voordeel.

Item RTL Nieuws over de Trump University:

Seksschandalen

Hillary Clinton lijkt op het vlak van imago en verleden er echter nog slechter voor te staan. Zo hebben veel mensen bedenkingen bij de Clinton Foundation die ze samen met haar man en oud-president Bill Clinton heeft opgericht. Bedenkelijke wereldleiders en organisaties zouden de Foundation financieel gesteund hebben. Dubieus is vooral hetgeen ze belooft is in ruil voor deze bijdragen. De seksschandalen die lange tijd rond haar man speelden en nog steeds dooretteren spreken ook niet in haar voordeel. Maar het grootste probleem is een actuele, het email-schandaal waar ze al veel last van heeft gehad en dat nog veel problemen lijkt op te gaan leveren. Als buitenlandminister verzond en ontving Clinton tussen 2009 en 2013 meermaals vertrouwelijke emails en geheime informatie via haar privé-computer. Een vergelijkbaar vergrijp betekende voor generaal David Petraeus’ politieke zelfmoord, het schandaal rond Clinton krijgt ongetwijfeld nog een staartje.

Al met al lijkt het dus geen campagne over mooie idealen en toekomstbeelden te gaan worden, maar een smerige strijd waarin politieke spelletjes gespeeld zullen worden. De kandidaat die het beste de angst van de kiezers en het dubieuze verleden van de tegenstander kan uitbuiten, zit begin volgend jaar in het Witte Huis. Veel analytici wijzen op cijfers en tabellen waarmee ze The Donald geen enkele kans geven tegen HRC. Maar populisme is dit jaar een sterk wapen gebleken, een wapen waar Trump als geen ander gebruik van weet te maken. Dus Amerika (en de rest van de wereld), zet je schrap.

Thom Schelstraete (1992) heeft na drie lange periodes in de VS maar één doel voor ogen: Amerika-correspondent worden. Op zijn 17e verbleef hij een maand bij een gastgezin in het zuiden van Louisiana waar hij zijn ervaringen met schietgrage maar vooral erg gastvrije Zuiderlingen in een boekje beschreef. De droom van een baan als correspondent was geboren. In 2015 studeerde Thom een semester aan de San Jose State University in Californië en liep hij later dat jaar stage bij RTL Nieuws New York. Na de, vooral vanwege het politiek circus, enerverende stage hoopt Thom binnen een paar jaar als freelancer zich in de VS te vestigen. Twitter: @TSchelstraete