Met het faillissement van een van Nederlands grootste circussen nog vers in het geheugen, is het moeilijk voor te stellen dat je rijk kunt worden van voorstellingen met clowns en acrobaten in een grote tent. Het buitenhuis van John en Mable Ringling in Sarasota, Florida is echter hét bewijs dat het circus in haar hoogtijdagen toch echt multimiljonairs voortbracht. Gastschrijver Els Hekkenberg bracht een bezoekje aan Ca’ d’Zan.

Ca’ d’Zan: de circusmiljoenen van John Ringling

Wie het parkeerterrein van het Ringling estate oprijdt, ziet een kleurrijk welkomstgebouw en een paar gevels die aan universiteitsgebouwen doen denken. Na de eerste stappen over het landgoed, kom je een roodwit tentje tegen voor een gebouw dat het circusmuseum blijkt te zijn. Het circusmuseum vertelt de geschiedenis van de Amerikaanse circussen en toont ’s werelds grootste maquette van, jawel, een circus. Hoewel vermakelijk, doet niets aan de eerste momenten van het bezoek vermoeden hoe imposant en over the top de rest van het Ringling estate is.

John was één van de vijf broers die het Ringling Bros. Circus tot Amerika’s meest bekende circus maakten. Het circus werd opgericht door Johns broer Al, de oudste van zeven jongens, maar John heeft een grote culturele erfenis achtergelaten aan de staat Florida, waardoor hij misschien wel de beroemdste van de broers werd. De Ringling broers groeiden op in Wisconsin, maar zodra hij de kans had, verhuisde John het winterkwartier van het Ringling Bros. Circus naar zijn geliefde Sarasota in Florida.

The Greatest Show on Earth

De familie Ringling was een Duitse immigrantenfamilie die eigenlijk Rüngeling heette. Zoon Al begon zijn circusdroom bescheiden: hij trad zelf op als jongleur voor buurtbewoners. Gestaag groeiden zijn voorstellingen tot een groter en groter bedrijf. De vijf broers Al, Otto, Charles, Alf en John sloegen de handen ineen en hadden allen hun taak in het circus. Zij stuwden het jaar na jaar naar grotere hoogten. In 1888 kochten ze hun eerste olifanten en een jaar later kochten ze een trein, wat hun mogelijkheden tot reizen veel groter maakten. In 1907 nam Ringling Bros. Circus het grote en gevierde Barnum & Bailey circus over. Tot op de dag van vandaag trekt het Ringling Bros. and Barnum & Bailey Circus volle zalen onder het mom ‘the Greatest Show on Earth’.

Eind negentiende en begin twintigste eeuw was het circus een grote bron van vertier in de Amerikaanse steden: reizen was duur en YouTube nog lang niet uitgevonden, dus een vrouw met een baard trok nog volle zalen. Het circus bleek een onuitputtelijke bron van inkomsten voor de broers. De kracht van het circus zat ‘m echter in de samenwerking tussen de vijf Ringling-mannen. John Ringling bleef als laatste van de vijf broers in leven. Toen hij alleen over was, raakte hij de leiding over het inmiddels behoorlijk uit de kluiten gewassen circus kwijt. Hij werd uiteindelijk dan ook door de stakeholders uit het bedrijf gezet, maar toen was hij financieel allang binnen.  En gelukkig maar, anders hadden we het wonder dat Ca’ d’Zan heet, nooit in al zijn pracht en praal kunnen aanschouwen.

De rozen van Mable Ringling

Tijdens een wandeling richting het winterverblijf van de Ringlings (of tijdens een ritje, voor wie zich heel Amerikaans met een trolley over het estate laat vervoeren), kom je langs Mables rozentuin. In die tuin begint langzaam het besef te komen dat de echtgenoten Ringling nogal wat te makken hadden én een voorliefde hadden voor de klassieke kunsten. Mables stukje tuin is inmiddels een officieel ‘Accredited Public Rose Garden’,  hoewel slechts drie procent van de huidige rozen bekend zouden zijn geweest voor Mrs. Ringling. Onderhoud van planten was niet haar forté en inmiddels zijn veel rozen vervangen door nieuwere soorten.

The House of John

En dan doemt het op: het adembenemend indrukwekkende bouwwerk dat John Ringling heel bescheiden ‘Ca’ d’Zan‘, ofwel ‘House of John’ liet noemen. Het gebouw is ontworpen op basis van John en Mables liefde voor Venetië en de gotische paleizen in die stad. Het enorme landhuis was af in 1925 en kostte toen 1,5 miljoen dollar (nu zo’n 20 miljoen).

Ca’ d’Zan heeft vijf verdiepingen, is volledig bedekt met terracotta stucwerk en decoratieve tegels en telt ontelbare balustrades en groene, rode, gele, blauwe en roze decoratieve elementen. De benedenverdieping met woon-, leef- en eetkamers kun je bezoeken. De andere verdiepingen kun je – tegen bijbetaling –  ook bekijken, maar mijns inziens geeft de benedenverdieping al een heel aardig beeld van de overdadige weelde die de Ringlings graag etaleerden. In het pand vind je onder andere een eetkamer met plaats voor 22 eters, een kroonluchter die uit het Waldorf-Astoria Hotel komt en een orgel met 2.289 pijpen. Love it or hate it: indrukwekkend is het sowieso. Meer informatie over de geschiedenis hier.

Naast het imposante verblijf en het circusmuseum zijn op het Ringling landgoed ook een bibliotheek en uitgebreid kunstmuseum gevestigd. Dat is onder andere gevuld met kunst die John en Mable tijdens hun vele Europese zoektochten naar circusacts verzamelden.  Na zijn dood werd de collectie (met een inmiddels geschatte waarde van zo’n 315 miljoen dollar) aan de staat Florida geschonken.

Meer over de Ringling broers en hun circus

– De oudste broer, Alfred, schreef het boek Life Story of the Ringling Brothers, een soms bijna onrealistisch en avontuurlijk verslag van hun leven.

– Bekijk hier een impressie van het circus in de jaren dertig, gemaakt door de acrobatenfamilie van het circus.

– De ‘greatest show on earth’ reist nog steeds per trein het land door (zie film) maar is inmiddels wel flink aan het moderniseren geslagen. Zo gaven ze onlangs in een persbericht aan te stoppen met hun olifantenacts, na jaren van morele bezwaren van dierenactivisten en steeds meer verzet van het publiek.

Els Hekkenberg (1986) is freelance journalist en communicatiestrateeg. Haar fascinatie in Amerika resulteerde in een masterdiploma Amerikanistiek. Ze mag inmiddels negentien staten van haar lijstje strepen, waarbij naast toeristische hoogtepunten ook vaak wat onbekendere oorden aangedaan worden. Maar na een aantal roadtrips door Amerika is het besef wel ingezonken: “You ain’t seen nothing yet”. En daarom zal er altijd een volgende reis op de planning staan. Op Twitter: @elshekkenberg