‘Almost heaven, West Virginia, Blue Ridge Mountains, Shenandoah River’. Hoewel de songwriter van John Denvers hit ‘Country Roads’ bekende nog nooit in West-Virginia te zijn geweest toen hij deze tekst schreef, is het net alsof hij het historische plaatsje Harpers Ferry in gedachten heeft gehad. Vanaf het uiterste puntje kijk je uit over de Shenandoah River met aan de overkant de staat Virginia. Rechts stroomt de Potomac River en loop je via de wandelbrug Maryland in. En waar je ook kijkt doemen de machtige Blue Ridge Mountains op. Hemels inderdaad. Maar Harpers Ferry is bovenal het stadje van de aanval van John Brown, die hier in 1859 een slavenopstand probeerde te initiëren.

John Brown’s aanval op Harpers Ferry

De aanval

John Brown, een blanke man, was een felle tegenstander van slavernij. Hij was zeker niet de enige blanke die tegen slavernij was gekant, maar wel één van de weinigen die de wapens oppakte om hiertegen te vechten. Op 16 oktober 1859 trok hij met een groep van 22 man, blank en zwart, richting Harpers Ferry. Het plan was om het plaatsje ’s avonds via de brug over de Potomac binnen te sluipen, bewoners te gijzelen en bezit te nemen van de United States Armory and Arsenal, waar duizenden wapens lagen opgeslagen. Dit liep gesmeerd.

Bewaking was er nauwelijks en binnen een mum van tijd hadden John Brown en zijn mannen zich toegang verschaft tot de wapens en zo’n zestig gijzelaars opgesloten in een gebouw dat later de naam John Brown’s Fort zou krijgen. Het wachten was nu op hulp van medestanders uit de omgeving om de opstand te doen slagen en de slaven in dit deel van Amerika te bevrijden.

Het plan valt in duigen

Maar die hulp kwam niet. Bovendien gooide de aankomst van een nachttrein op het station van Harpers Ferry roet in het eten. Op bevel van Brown werd de trein urenlang tegengehouden. In de commotie die hierdoor ontstond, schoten zijn mannen een stationsmedewerker dood, een vrije zwarte man notabene. Een alerte bewoner sprong te paard en waarschuwde de autoriteiten dat er een grote slavenopstand in Harpers Ferry gaande was. Dat was nogal overdreven, maar de angst in het Zuiden voor een dergelijke opstand zat er in jaren voor het uitbreken van de Burgeroorlog goed in.

Einde verhaal

De dag erna trokken er meerdere milities uit de buurt Harpers Ferry binnen die de vluchtwegen van de opstandelingen afsneden. Bij de bewoners sloeg de schrik om in woede. In de kroegen werden plannen gesmeed die niet werden uitgevoerd, maar waarbij wel veel werd gedronken. Op 19 oktober kwamen de U.S. Marines aan in Harpers Ferry, geleid door Robert E. Lee, die tijdens de Burgeroorlog de troepen van het Zuiden zou aanvoeren. Het was daarna snel gedaan met de opstand. Terwijl de bewoners en de militie hun woedde botvierden op enkele van de opstandelingen die zij te pakken kregen, werden John Brown en de laatste van zijn mannen uit het fort gesleurd en gearresteerd. Een maand later wachtte hen de galg.

Opmaat naar de oorlog

Een journalist schreef destijds dat de aanval van John Brown op Harpers Ferry als geen andere gebeurtenis de Burgeroorlog tussen noord en zuid had bevorderd. Het maakte duidelijk dat een compromis over slavernij geen optie meer was. De naweeën zorgden bovendien voor een conflict binnen de Democratische partij, waardoor Republikein Abraham Lincoln er met de verkiezingsoverwinning vandoor ging. In 1863 zou Lincoln de met zijn Emancipatieproclamatie de slavernij afschaffen.

Was de mislukte aanval van John Brown in die zin dan toch een succes? De oorlog leidde enerzijds de tot de bevrijding van zo’n vier miljoen slaven, maar telde ook 620.000 dode soldaten en 50.000 burgerdoden. Het lijkt daarmee een onmogelijke vraag om te beantwoorden.

Harpers Ferry ligt op zo’n 100 kilometer ten noordwesten van Washington D.C. Er gaat dagelijks een trein (1 uur en 10 minuten) vanaf Union Station. Mieke Bleeker publiceerde onlangs een vierdelige Engelstalige blog over John Brown voor het John Adams Institute. Hieronder een gedeelte uit die blog.

War fever

A journalist at that time wrote: “The Harpers Ferry invasion has advanced the cause of Disunion more than any other event that has happened since the formation of Government.” The war fever that had already began to emerge, went up fast. The excessive response of both the military and the townspeople was a clear symptom. Although John Brown’s army was only small, multiple militias from nearby Frederick, Charles Town, Martinsburg, Shepherdstown and Winchester marched to Harpers Ferry to suppress the revolt. Robert E. Lee brought no less than ninety U.S. Marines with him. Not what you would call a fair fight.

Domino effect

The raid made clear that compromise was no longer an option. While the voices against slavery in the North grew louder, The South felt more and more threatened. Both sides braced. John Brown’s actions created a domino effect. The aftermath split the pro-slavery Democratic Party in two, while the Republican Abraham Lincoln went from dark horse to frontrunner for the presidential candidacy of 1860.

Soon after his election, South Carolina was the first state to secede. Civil war was coming, as John Brown seems to have predicted in a note he wrote shortly before his execution: “I, John Brown, am now quite certain that the crimes of this guilty land will never be purged away but with Blood.”

In hindsight, the raid on Harpers Ferry seems merely a prelude. When the war ended, four million enslaved people were freed. So, if we could ask him, would Brown consider his failed raid a success in that sense? With 620,000 soldiers and 50,000 civilians dead, it would be an extremely hard question to answer.

Mieke Bleeker (1975) werkt als eventcoördinator bij het John Adams Institute in Amsterdam. Haar interesse voor de Verenigde Staten begon met een paragraaf in een lesboek over de Kennedy’s en Martin Luther King. Haar fascinatie voor Amerika, met name voor de geschiedenis en politiek, breidde zich vandaar steeds verder uit. Sinds 2012 bezoekt ze de VS elk jaar, waarbij belangrijke historische plekken het voornaamste reisdoel zijn. Washington DC is een favoriet en ondertussen bezocht ze twaalf staten. Het meest bijzondere? Het bijwonen van de 50e herdenkingsdag van de moord op president John F. Kennedy in Dallas in 2013.