Kansloos voor de eindzege
Een halve eeuw geleden stond Barry Goldwater aan de vooravond van zijn presidentiële nominatie namens de Republikeinse partij. Niet wetende dat hij bij de daaropvolgende strijd om het hoogste ambt een afstraffing zou krijgen van de Democraat Lyndon Johnson. De Texaan, die het presidentschap al voor even had geërfd van de vermoorde John F. Kennedy, blies zijn opponent politiek omver.
Met de JFK-schaduw nog boven het land was het een strijd die Goldwater op voorhand niet kon winnen. De keuze van het Amerikaanse volk liet dan ook weinig ruimte voor discussie. De Republikein won slechts zes staten, behaalde 52 van de 538 kiesmannen en maar zes procent van het totaal aantal uitgebrachte stemmen: de ‘popular vote’. Bij een dergelijke afgetekende zege speekt men van een zogeheten ‘landslide’: verpletterend als een aardbeving. Het kwam in de afgelopen decennia wel vaker voor dat een presidentskandidaat op voorhand eigenlijk al kansloos leek. Drie bijzondere landslides nader belicht.
De ‘dirty tricks’ van Nixon
Richard Nixon versus George McGovern (1972)
Uitslag: 520 – 17
In 1960 verliest Richard Milhous Nixon het Witte Huis aan Kennedy, na één van de spannendste presidentsverkiezingen ooit. Twaalf jaar later kan het contrast haast niet groter zijn. Bijna fluitend koerst Nixon af op de eindzege, met 520 kiesmannen tegen de zeventien van tegenstander George McGovern, voormalig adviseur onder JFK (zie foto). Nixon trekt in liefst 49 staten aan het langste eind. McGovern wint alleen in Massachusetts en DC. Zelfs zijn thuisstaat South Dakota, waar hij werkt als senator, blijkt een mission impossible.
De liberale agenda van McGovern – die zich hard maakt voor burgerrechten, armoedebestrijding en het beëindigen van de Vietnam-oorlog – is volgens deskundigen de voedingsbodem voor de grote nederlaag. En natuurlijk zijn er de vuile streken van Nixon; later zou bij het Watergate-schandaal afdoende blijken dat de politicus niet vies was van clandestiene praktijken om zijn ambities waar te maken. Door aanhoudende druk zou Nixon in 1974 aftreden. McGovern had daar geen boodschap aan: na 1972 was zijn kans op het hoogste ambt definitief verkeken.
De populaire acteur: Mondale kansloos voor de eindzege
Ronald Reagan versus Walter Mondale (1984)
Uitslag: 525 – 13
Tegen de populariteit van Ronald Reagan valt simpelweg niet op te boksen. De voormalig acteur uit Hollywood, die voor het eerst sinds Dwight Eisenhower twee ambtstermijnen volmaakt, doet presidentsverkiezingen bijna overkomen als een formaliteit. In 1980 rekende de Republikein al genadeloos af met zittend president Jimmy Carter (489 tegen 49 kiesmannen), vier jaar later krijgt de Democratische partij de grootste nederlaag ooit te verwerken.
Walter Mondale, vice-president in de regering Carter, behaalt alleen een meerderheid in DC en thuisstaat Minnesota. Dat brengt hem het schamele aantal van dertien kiesmannen. Alleen in 1936 is het verschil tussen twee presidentskandidaten nóg groter. Mondale is gewoon niet opgewassen tegen zijn populaire rivaal. De kiezer weet nog maar al te goed hoe Reagan, die in maart 1981 gewond raakte bij een aanslag, het land na de moeilijke Carter-jaren uit de recessie tilde met zijn ‘Reaganomics’. En hij gaf Amerika weer aanzien en zelfvertrouwen, onder meer met zijn inspirerende toespraken. Niet voor niets luidde zijn bijnaam ‘The Great Communicator’. Mondale is bij de herverkiezing van Reagan slechts figurant.
Smerige lastercampagne
George Bush senior versus Michael Dukakis (1988)
Uitslag: 426 – 111
‘Tegen de tijd dat we klaar zijn, gaan ze zich afvragen of Willie Horton de running mate is van Dukakis.’ Het zijn de woorden van Bush’ campagnemanager Lee Atwater. George Herbert Walker Bush, naar voren geschoven als de nieuwe Republikeinse kroonprins, heeft moeite in de voetsporen van Reagan te treden. Opponent Dukakis, zoon van Griekse immigranten, heeft die late zomer van 1988 een voorsprong in de peilingen en daarom besluit Atwater met een lastercampagne op de proppen te komen.
Willie Horton, een voor moord veroordeelde Afro-Amerikaan, speelt hierbij de hoofdrol. In een reclamespotje (video) beoogt het Bush-kamp Dukakis neer te zetten als een watje als het gaat om misdaadbestrijding. Zo zou hij gevangenen proefverlof verlenen, waaronder Horton, die twee jaar eerder bij een echt proefverlof in de fout ging en een jong koppel zwaar toetakelde. Het spotje schokt Amerika. Dukakis kan zich er niet tegen verweren en Bush trekt het Witte Huis in.
