Autosloper Steven Avery zat 18 jaar vast voor een niet door hem gepleegd zedenmisdrijf. Politie en justitie speelden een dubieuze rol in de zaak en dus begint Avery na zijn vrijlating een proces. De zaak nadert een einde als er in november 2005 plotseling een vrouw verdwijnt. Haar lichaamsresten worden aangetroffen op het terrein van de familie Avery. Dit komt Manitowoc County wel erg goed uit… Documentairemakers Lauren Ricciardi en Moira Demos waren erbij in 2005 en zijn niet meer van de zijde van de familie geweken. De hele wereld praat over Making a Murderer en na het lezen van dit artikel kun jij eindelijk erover meepraten!

Making a Murderer: het verhaal van Steven Avery

Making a Murderer is bijzonder om meerdere redenen. Allereerst natuurlijk om het ontluisterende verhaal, dat we hieronder uitgebreid uit de doeken doen. Een schokkend beeld van de rechtsgang in een moordproces in de staat Wisconsin. Maar met name ook omdat we niet eerder zo bovenop een zaak konden zitten als nu. De makers zijn tien jaar lang letterlijk overal bij geweest en kregen alles in handen, tot aan de opnames van bizarre verhoren. Wij nemen je mee in het verhaal van Steven Avery. Want misschien heb jij wel geen Netflix, of misschien heb jij niet de tijd om tien uur lang aan de buis gekluisterd te zitten… Lees! En huiver…

Avery’s Auto Salvage in Manitowoc County

Hieronder drie foto’s van het familiebedrijf Avery’s Auto Salvage, een autosloperij in het agrarische Manitowoc County, Wisconsin (klik op de link om de locatie te bekijken in Google Maps). De locatie speelt een zeer belangrijke rol als vermeend plaats delict in de zaak van de verkrachting en moord van fotografe Teresa Halbach. Het terrein wordt bewoond door de complete familie Avery – de rode trailer is van Steven Avery (1962). Handelaars in oud ijzer: Steven groeit op tussen autowrakken.

De familie Avery wordt gewantrouwd door buitenstaanders. Het zijn de paria’s van de gemeenschap, rauw volk. Ze zijn laag opgeleid, op zichzelf, worden gezien als lastposten. Steven Avery is geen heilig boontje. Hij heeft een strafblad vanwege twee inbraken; daarnaast gooide hij ooit een kat op een kampvuur.

In 1982 ontmoet Avery op 19-jarige leeftijd Lori Mathiesen, een alleenstaande moeder. Op 24 juli 1982 trouwen ze. Er komen kinderen. Rachel eerst; Steven zat toen vast voor het incident met de kat. Toen kwam Jenny. En dan begint de ellende.

Avery bedreigt zijn nicht, gewapend met een pistool, omdat ze volgens hem roddels over hem verspreidt. De vrouw heet Sandra Morris en ze is de vrouw van een hulpsheriff William Morris. Sandra doet direct aangifte; niet alleen van het dreigement, maar ook omdat Avery volgens haar diverse malen masturbeerde in haar nabijheid. Hij wordt flink aangepakt door de autoriteiten; hij wordt aangeklaagd voor roekeloos gedrag en verboden wapenbezit. In afwachting van zijn straf wordt op 23 juli 1985 een tweeling geboren, Steven Allen Junior en William Earl. Avery is dolgelukkig met zijn zoons. Er is een mooie foto van het gelukkige gezin, genomen op 28 juli 1985. Dan begint de ellende pas echt.

Advocaat Dean Strang: “Wat vooral schort aan ons strafrechtsysteem, is de ongerechtvaardigde stelligheid van agenten, aanklagers, advocaten, rechters en juryleden dat zij het bij het rechte einde hebben, dat zij gewoon gelijk hebben. Gewoon een tragisch gebrek aan bescheidenheid van alle deelnemers van ons strafrechtsysteem.”

Advocaat Jerry Buting: “We kunnen best zeggen dat we nooit een misdrijf zullen begaan. Maar we kunnen nooit zeker weten dat we er niet van beschuldigd zullen worden. En als dat gebeurt… Veel succes in ons strafrechtsysteem.”

Aflevering 1: achttien jaar onschuldig vast

29 juli 1985. Penney Beerntsen komt bij het joggen op het strand bij Lake Michigan een man tegen, die haar probeert te verkrachten en vervolgens vreselijk mishandelt. Hij laat haar voor dood achter – maar Beerntsen overleeft de aanval.

Al in het ziekenhuis gaat het mis voor Avery – hulpsherrif Judy Dvorak hoort het relaas van Beerntsen aan en moet direct aan de autosloper denken. Ze kent hem; Dvorak is de beste vriendin van de eerder door Avery bedreigde Sandra Morris. Er komt een politietekening en een line-up waarbij het nog steeds verwarde slachtoffer Avery aanwijst. Bizar: hulpsheriff Eugene Kusche heeft de tekening duidelijk gemaakt op basis van een foto van Avery – niet op basis van aanwijzingen van het slachtoffer.

Avery komt in de cel. Sheriff Tom Kocourek geeft hem niet het telefoontje en de advocaat waar hij recht op heeft. Er zijn 22 getuigen die Avery een goed alibi kunnen verschaffen en er zijn enkele agenten die hun meerdere en de sheriff wezen op een mogelijke andere dader, iemand die beter in het profiel past, genaamd Gregory Allen. Maar het heeft allemaal geen zin. Als later het proces volgt, pakt Officier van Justitie Denis Vogel hem stevig aan. De jury spreekt een vonnis uit en rechter Fred Hazelwood bepaalt de strafmaat: Avery wordt veroordeeld tot 32 jaar cel.

Schuld bekennen en zo zijn straf verminderen, is Avery niet van plan. Hij heeft het niet gedaan. Hij bekent zelfs niet als hij door zijn verblijf in de gevangenis zijn jonge gezin kwijtraakt. Tot 1994 vecht Steven zijn vonnis aan, zelfs tot aan het Hooggerechtshof van Wisconsin. Al zijn beroepen worden verworpen.

De DNA-technieken worden steeds beter en gelukkig gaan de twee advocaten Stephen Glynn en Robert Henak en het Wisconsin Innocence Project aan de slag met de zaak. Er wordt nu een schaamhaar gevonden die niet afkomstig is van mevrouw Beerntsen en Steven Avery. En dan is er een match in de DNA-databank van het forensisch lab. Het haartje blijkt afkomstig te zijn van niemand minder dan Gregory Allen.

11 september 2003. Steven A. Avery uit Manitowoc County, Wisconsin, komt vrij na 18 jaar onschuldig in de gevangenis te hebben gezeten.

De zoektocht naar gerechtigheid roept vragen op over de autoriteiten die hem opsloten. De media spreken schande van de tunnelvisie en het laakbare handelen dat riekt naar corruptie. Mannen als Kocourek en Vogel komen met leugens of schaamteloze verdraaiingen van de feiten. Na een onderzoek komt procureur-generaal Peg Lautenschlager met een opmerkelijk oordeel. De sheriff en de Officier van Justitie worden vrijgepleit. Er zijn geen fouten gemaakt in 1985.

Avery, inmiddels een beroemdheid in het strafrechtsysteem, hoopt op rechtvaardigheid. Hij eist 36 miljoen dollar van Manitowoc County.

Aflevering 2: de moord op Teresa Halbach

Steven pakt zijn leven weer op. Hij werkt op de autosloperij, geniet van zijn familie en ontmoet Jodi Stachowski, een nieuwe liefde. De Avery Task Force van gouverneur Jim Doyle strijdt voor een radicale hervormingswet om gerechtelijke dwalingen te voorkomen en ondertussen strijden Avery en zijn advocaten voor een fikse schadevergoeding.

In oktober 2005 wordt een wetsvoorstel voorbereid om Steven te compenseren voor zijn onterechte veroordeling. Het zou gaan om een 400.000 dollar. Iedereen is opgetogen: met het geld kan hij het zich permitteren om rechtszaken voort te zetten. Alles lijkt op rolletjes te lopen. En dan gaat het helemaal mis…

31 oktober 2005. Een voicemail van fotograaf Teresa Halbach, gericht aan Steven Avery. Ze bevestigt een afspraak voor diezelfde middag. Ze komt naar de autosloperij van de familie Avery voor een fotoshoot voor het magazine Auto Trader. Die dag wordt ze voor het laatst gezien in Manitowoc County. Op 3 november wordt ze als vermist opgegeven.

Avery kent Halbach al een tijdje: ze heeft al vaker op de autosloperij gefotografeerd. Dat vertelt hij aan de pers, snel na de verdwijning. Avery vertelt dat de politie al bij hem binnen is geweest met vragen over de verdwijning.

Na een aantal dagen wordt de verdwenen auto van Halbach, een Toyota RAV4, gevonden op het terrein van de familie Avery. Een grote politiemacht begint het terrein en de omgeving uit te kammen. Er wordt een onafhankelijke aanklager van Calumet County betrokken bij het onderzoek, de heer Ken Kratz, om elke schijn van belangenverstrengeling en onbetamelijkheid te voorkomen. Er loopt immers op dat moment een proces van Avery tegen Manitowoc County; en er is nogal wat gebeurd in het verleden…

Avery vertelt de pers dat hij zich geen zorgen maakt. “Ze zullen niets vinden, tenzij ze mij opnieuw belazeren.” De video van de recherche, gemaakt tijdens de huisdoorzoeking, is walgelijk. De rechercheurs hebben hun oordeel in de zaak-Halbach al geveld. Gaat de geschiedenis zich herhalen?

Het duurt niet lang of er worden bloedresten, stukjes bot en tanden op het terrein van Avery gevonden. In de slaapkamer van Steven vindt men de sleutel van de auto van Halbach, met het DNA van Steven erop. Ook in die bewuste auto wordt dat DNA gevonden. Steven staat wanhopig de media te woord. Hij is emotioneel, alle herinneringen van 1985 komen weer boven. Snel erna is Avery zijn vrijheid opnieuw kwijt.

Op 9 november 2005 wordt hij ondervraagd; de video ervan toont aan hoe de rechercheur op hem inpraat. Alle bekende trucs passeren de revue. Avery blijft herhalen dat hij onschuldig is.

Aflevering 3: de verklaring van Brendan Dassey

Steven is terug in de gevangenis op verdenking van moord, maar er blijven onrustbarende vragen bestaan over het hoe en waarom van zijn arrestatie. Als hij veroordeeld wordt, zal hij de rest van zijn leven achter tralies blijven zitten. In telefoongesprekken vertelt Avery dat hij het op wil geven; hij is klaar met zijn leven. De forse schadevergoeding hoeft hij niet eens meer. Avery treft een schikking van vier ton; hij houdt 2,4 ton over na de betaling aan zijn voormalige advocaten. De schikking is bittere noodzaak; met het geld kan hij weer advocaten in de arm nemen in de nieuwe zaak. Hij kiest voor Dean Strang en Jerry Buting.

Op 1 maart 2006 belegt de politie een persconferentie, de eerste sinds november. Sheriff Jerry Pagel en aanklager Ken Kratz laten weten dat ze Brendan Dassey, een 16-jarige neef van Avery, hebben opgepakt. Brendan, een eenvoudig te manipuleren zachtaardige jongen met een laag IQ, verschafte Steven tot nu toe een belangrijk alibi voor de moord. Nu zou hij, na drie verhoren zonder advocaat erbij, plots bekend hebben dat hij betrokken was bij de verkrachting en moord op Halbach. Steven zou volgens hem medeplichtig zijn geweest. Uit tapes blijkt hoe rechercheurs Mark Wiegert en Tom Fassbender Brendans verklaringen urenlang op vreselijke wijze hebben beïnvloed. Hij werd gevoed met daderinformatie, net zolang tot de zaak rond was.

Het Wisconsin Innocence Project haalt de foto van Avery van hun website en distantieert zich zo van zijn meest beroemde case. Steeds meer mensen twijfelen niet langer over wie de moord op Halbach heeft gepleegd. De juiste dader is gepakt.

Op 17 maart is er een nieuwe hoorzitting met Avery, met drie nieuwe aanklachten gebaseerd op de verklaringen van neef Brendan: seksueel misbruik, vrijheidsberoving en ontvoering.

Aflevering 4: criminele onderzoeksmethoden

Pro deo-advocaat Len Kachinsky neemt de moeilijkste zaak uit zijn leven als hij besluit Brendan bij te staan. Stevens advocaat Dean Strang ziet het intussen somber in. Er zijn drie nieuwe aanklachten, de familie Avery is verdeeld, Stevens alibi is plotseling verdwenen, de publieke opinie is niet in het voordeel van zijn cliënt. De kans dat het OM de zaak zal winnen, is groot. Zeker als op 12 mei 2006 rechter Jerome Fox besluit dat de nieuwe bekentenis toegelaten wordt. Er blijkt volgens hem geen sprake van een emotionele stoornis en uit niets blijkt dat Brendan bang of geïntimideerd was tijdens de verhoren.

De verhoren met Brendan gaan onverminderd door en de nieuwe verdachte geeft tegenstrijdige informatie over wat er gebeurde. Hij moet verklaringen opschrijven en tekenen hoe ze Teresa hebben verkracht en vermoord. Als hij niet schrijft wat de onderzoekers willen, dramt men net zo lang door tot Brendan wenselijke bekentenissen neerpent. Advocaat Kachinsky is nooit bij de verhoren aanwezig; het lijkt er zelfs op dat hij aandringt op een bekentenis, omdat de straf dan minder hoog zal worden. Dat zijn cliënt claimt onschuldig te zijn, lijkt hij naast zich neer te hebben gelegd. Advocaten, rechercheurs; voor de zwakbegaafde Brendan zijn het allemaal intimiderende volwassenen uit hetzelfde kamp, mensen die het niet goed met hem voor hebben. Die hem zelfs zijn moeder laten bellen, aan wie hij precies vertelt wat ze willen: een bekentenis.

Vlak voor en vlak na de moord belde Avery met zijn verloofde, Jodi. Ze geeft aan dat hij rustig klonk, volgens haar was er niets aan de hand. Ze is in eerste instantie vol liefde en strijdlust, maar als men haar later zelfs een officieel contactverbod weet op te leggen, verbreekt ze noodgedwongen de verloving. Avery is opnieuw een geliefde kwijt.

Er zijn nogal wat fouten gemaakt bij het onderzoek na de vermissing; de autosloperij is veel te lang in beslag genomen en de woning is 18 keer onderzocht. Er was ongelofelijk veel tijd om met bewijsmateriaal te knoeien. Iedereen had bijvoorbeeld de sleutel in Stevens slaapkamer kunnen leggen. Waarom is die pas bij het zevende bezoek gevonden? En waarom zat er op die sleutel alleen DNA van Steve? Het slachtoffer gebruikte de sleutel al jaren… De Toyota: waarom zou Avery die niet met zijn pletmachine vernietigd hebben? Er zaten bloedspetters van Avery in die auto, maar geen vingerafdrukken. Hoe kan dat? Diverse zaken kloppen niet.

Brendan Dassey schrijft op verzoek van zijn moeder een brief naar rechter Jerome Fox waarin hij al zijn eerdere verklaringen als leugens afdoet. Hij ontkent nu iedere betrokkenheid. De brief haalt niets uit. Er is ook goed nieuws: de rechter keurt het ontslag van de onbekwame advocaat Len Kachinsky goed. Die goedkeuring is nodig omdat het gaat om een pro deo-advocaat.

Op 12 februari 2007 begint de rechtszaak tegen Steven Avery. Advocaten Strang en Buting geloven in zijn onschuld. Ze blijven onderzoeken wat er mis is in Manitowoc County. Waarom komen ze bijvoorbeeld iedere keer op cruciale momenten de namen tegen van de rechercheurs James Lenk en Andrew Colhorn, zowel in het dossier van 1985 als nu, twintig jaar later?

De advocaten krijgen gerechtelijke toestemming om het volledige dossier te mogen onderzoeken. Wat ze tussen het bewijsmateriaal vinden, is spectaculair: een doos met een duidelijk verbroken zegel, met een buisje bloed van Steven Avery, met een piepklein gaatje in het dekseltje. Iemand lijkt hier met een naald bloed te hebben getapt. Is het zo in de auto van Halbach terechtgekomen?

Aflevering 5: start van de rechtszaak

Een week voor de juryselectie moet het OM nog aangeven of ze Brendan als getuige willen oproepen. De verdediging stelt dat zonder Brendans verklaring de drie aanklachten van na Brendans aanhouding moeten vervallen: verkrachting, ontvoering en wederrechtelijke vrijheidsberoving. Het OM trekt uiteindelijk twee van de drie aanklachten in die na Brendans aanhouding zijn toegevoegd: verkrachting en ontvoering. De aanklacht tegen Avery is viervoudig: doodslag, verminking van een lijk, vuurwapenbezit en wederrechtelijke vrijheidsberoving.

De meest historische rechtszaak in de geschiedenis van Wisconsin begint. De jury bestaat uit twaalf mensen tussen de 20 en 80 jaar; alle leeftijden, alle lagen van de bevolking en allemaal afkomstig uit Manitowoc County. Aanklager Ken Kratz houdt het openingspleidooi.

Advocaat Strang noemt in het openingspleidooi van de verdediging onder meer vreemde acties van Sergeant Andrew Colborn en Luitenant James Lenk. En hij laat horen hoe men in Manitowoc County, na het vinden van de wagen, over de telefoon direct vraagt of Steven Avery al vastzit. De auto is nog niet eens geopend, het lichaam is nog niet eens gevonden. Men wilde maar één ding. Avery pakken voor deze zaak. Andere mogelijkheden zijn nooit onderzocht. De advocaten van Avery hebben diverse ijzers in vuur; onder meer het bloedbuisje en de sleutel die pas bij onderzoek zeven werd ontdekt. De advocaten pleiten dat de politieagenten Avery erin luisden en nalatig waren door geen andere aanwijzingen te checken. Opnieuw was er volgens hen sprake van tunnelvisie.

Na de openingspleidooien is het de beurt aan diverse verklaringen. Bobby Dassey spreekt, broer van Brendan en buurman van Steven Avery. Hij heeft fotografe Halbach nog aan het werk gezien op de autosloperij. Avery zou na de vermissing gegrapt hebben of zijn buurman hem wilde helpen met het begraven van het lijk. Die uitlating wordt nu compleet uit zijn verband getrokken en wekt veel commotie op.

Rechercheur Tom Fassbender wordt ondervraagd. Zijn er meer verdachten geweest? Ja, zegt hij. Maar het was logisch om met Avery te beginnen – hij was degene die het slachtoffer het laatst had gezien. De naasten van Halbach zijn nooit onderzocht en dat nemen de advocaten van Avery de onderzoekers kwalijk. Zo was Ryan Hillegas haar ex-vriend en leider van de burgerzoektocht en Scott Bloedorn een huisgenoot die pas na vier dagen de vermissing meldde. Waarom werden zij nooit serieus bekeken? Hen is nooit om een alibi gevraagd…  Deze heren mochten zelfs op het terrein van de Avery’s komen toen dat door autoriteiten al afgezet was. Het zoekteam heeft in heel Manitowoc gezocht, maar concentreerde zich al heel snel vooral op de autosloperij. Het waren leden van dit team, Halbach’s nicht Pamela Sturm en haar dochter Nikole, die uiteindelijk na een korte zoektocht op het enorme terrein de Toyota vinden. En heel toevallig hadden zij als enigen binnen het onderzoeksteam een fotocamera meegekregen van Scott Bloedorn. De auto is met takken enigszins bedekt, maar van goed verbergen is geen sprake. Terwijl Avery dus beschikte over een pletmachine…

Dan wordt rechercheur Andrew Colhorn ondervraagd door de advocaten van Avery. Hij vroeg in een telefoongesprek op 3 november aan de meldkamer om een kenteken na te trekken; SWH-582, het kenteken van de dan vermiste Halbach. Colhorn vertelt tijdens dit gesprek dat het om een Toyota uit 1999 gaat. Hoe kan hij dat op dat moment al weten? Het is alsof hij bij de auto staat, maar de auto zou pas twee dagen later worden gevonden door Pamela en Nikole Sturm… Colhorn zit met een mond vol tanden.

Aflevering 6: talloze feiten die niet kloppen

Stevens advocaten ondervragen de forensische experts betreffende onzuiver bewijsmateriaal en het gebrek aan bewijs dat Steven aan de misdaad linkt. Enkele voorbeelden van opmerkelijke feiten:

Op de dag van de arrestatie van Brendan, vier maanden na de eerste huiszoekingen direct na de vermissing, gaan agenten terug naar de trailer van Avery, voor aanvullend bewijs. Het is 1 maart 2006. Rechercheur Kevin Heimert spreekt erover tijdens zijn verklaringen in de rechtszaal: ze zijn in de garage geweest en onder een compressor vinden ze een afgeplatte kogel. Zijn collega Dave Remiker getuigt er ook over; ze maken diezelfde avond foto’s van elf hulzen en enkele kogelfragmenten. In november 2005 zijn er echter geen kogels gevonden tijdens vijf bezoeken aan de garage. Waar komen die hulzen en kogelfragmenten ineens vandaan?

Er komen forensische experts aan het woord over de botten die gevonden zijn op het terrein van de Avery’s. Ze verklaren over beschadigingen aan de botten, ontstaan door kogelinslagen. De doodsoorzaak is duidelijk: dood door geweldpleging. Op gevonden kogelfragmenten is het DNA van Halbach getraceerd. Maar de advocaten van Steven Avery verklaren dat door contaminatie dit DNA eenvoudig op de kogelfragmenten kan zijn aangebracht. Nogmaals: het ging dus om kogelfragmenten die pas vier maanden na de eerste huiszoekingen zijn gevonden. Er was veel tijd om te knoeien met dit bewijsmateriaal…

Uit de verklaring van forensisch medewerker Sherry Culhanes blijkt dat rechercheur Tom Fassbender haar de volgende opdracht gaf: “Try to put her in his house or garage.” Dit is natuurlijk de omgekeerde wereld. Het einddoel is al bekend voor het onderzoek heeft plaatsgevonden. Men wil dat forensische deskundigen met resultaten komen die Teresa Halbach in Avery’s huis of garage situeren. Maar dat blijkt lastig. Want behalve die onbetrouwbare kogel is er geen enkel bewijs dat het slachtoffer daadwerkelijk in de woning van Steven is geweest.

In de rommelige, volle garage wordt geen enkele druppel bloed van het slachtoffer gevonden. Het DNA van het slachtoffer is ook niet aangetroffen op een matras of op bedlinnen. Nergens in huis kan een spoor van het slachtoffer gevonden worden. Overigens is er ook nergens een DNA-spoor gevonden van Brendan Dassey. Opmerkelijk, gezien de taferelen die zich volgens de verklaringen in de woning zouden hebben moeten plaatsgevonden.

Scott Tadych wordt gehoord; de nieuwe partner van de moeder van Brendan Dassey. Het gaat over 31 oktober 2005, de dag van de vermissing van Halbach. Tadych vertelt onder meer dat hij ’s middags Brendans broer Bobby Dassey tegenkwam nabij de autosloperij, en dat hij ‘s avonds een groot vuur zag bij de woning van Avery. Avery stond erbij. Er zijn tegenstrijdigheden met eerder gedane verklaringen, met betrekking tot tijdschema’s van die dag. De advocaten van Steven ruiken onraad. Ze merken op dat deze Scott Tadych en Bobby Dassey elkaar alibi’s verschaffen; niemand anders heeft ze gezien op het moment van de verdwijning. Ze waren op het terrein, ze hadden toegang. En er zijn onafhankelijke getuigen, zoals schoolbuschauffeur Lisa Buchner, die verklaren dat de verhalen tijdtechnisch gewoon niet kunnen kloppen.

In dit systeem moet je je onschuld bewijzen. Maar hoe bewijs je dat de sheriff je erin luist? Voor een advocaat lijkt het onbegonnen werk. Is er een wijdverbreid complot, wat onaannemelijk lijkt omdat er zoveel betrokkenen zijn dat je er nooit mee weg kunt komen? Of kan het ook gaan om bijvoorbeeld twee personen, of zelfs maar één, die waarschijnlijk niet bang zijn om ooit gepakt te worden? Mensen met een motief? Wie kan er iemand beter inluizen, dan een politieagent?

Aflevering 7: geknoei met bewijsmateriaal

Bij het onderzoek is de rol van Manitowoc County minimaal, benadrukt sheriff Jerry Pagel van Calumet County op een persconferentie. Onderzoekers van Manitowoc County mochten zelfs niet meer alleen op het Avery-terrein komen om elke schijn van onbetamelijkheid te voorkomen. De werkelijkheid ligt natuurlijk anders – de rol was juist cruciaal. Neem alleen al de opmerkelijke vondst van de sleutel, door inspecteur James Lenk van Manitowoc County, op 8 november. Avery’s advocaten beweren dat de politie zelf bewijsstukken heeft geplaatst om hun cliënt erin te luizen.

James Lenk wordt ondervraagd. Tot 8 november heeft hij de sleutel nooit gezien, ondanks meerdere bezoeken aan de bewuste kamer. Hij gaat diep door het stof: was het niet vreemd dat juist hij zo betrokken was bij huiszoekingen, terwijl hij die periode ook verklaringen moest afleggen in het proces rond de achttien verloren jaren van Avery? Waarom waren er geen onafhankelijke personen bij de huiszoeking? Aanklager Ken Kratz is boos als hij merkt dat geïnsinueerd wordt dat er corrupte agenten betrokken waren bij het onderzoek. Het bewijs is daar volgens hem veel te summier voor. Niemand zou moeten twijfelen aan de integriteit van de ordehandhavers, deze eerzame burgers, fatsoenlijke mannen – ondanks het belangenconflict.

Het is tijd voor de verklaring van brigadier Andrew Colhorn. Ook hij was in de slaapkamer op 8 november; hij vertelt dat Lenk op een gegeven moment de sleutel zag liggen. Hij was ook degene die midden jaren 90 het telefoontje kreeg over Gregory Allen, dat Manitowoc County wellicht de verkeerde dader had vastzitten voor de verkrachting van mevrouw Beerntsen – het signaal dat destijds genegeerd werd. En hij is de man die Avery in zijn eentje bezocht op 3 november, direct na de vermissing van Halbach. Colhorn was er in de daarop volgende dagen bijna dagelijks, net als inspecteur Lenk. De rol van Manitowoc County was niet beperkt; die was heel actief.

De volgende verklaring is van brigadier Jason Orth, ook weer van Manitowoc County. Hij was de eerste agent op het Avery-terrein na de ontdekking van de auto van Halbach door Pamela en Nikole Sturm. Hij vertelt dat hij Colborn en Lenk die uren niet in de buurt van de auto gezien heeft. Uit een logboek blijkt dat Lenk wel degelijk die dag op de autosloperij is geweest. Ook rechercheur Tom Fassbender wordt ondervraagd; hij was enkele uren later bij de auto. Ook Fassbender vond het geen groot probleem dat Manitowoc County die dag zo nadrukkelijk betrokken is bij het onderzoek, en zo lang alleen aanwezig was bij cruciaal bewijsmateriaal als de Toyota.

In 2002, een jaar voor Stevens vrijlating, werd bewijs van de zaak uit 1985 naar het lab gestuurd voor DNA-analyse. James Lenk was betrokken bij de overdracht van dat bewijs, zo blijkt uit de officiële stukken. Hij moet in de herfst van 2005, na de vermissing van Halbach, dus geweten hebben van de doos met het bloedbuisje, gevuld met bloed van Avery, in het gerechtelijk archief.

Kon het bloedspoor in de auto van Halbach afkomstig komen uit het buisje geconserveerd bloed, in plaats van uit een bloedende wond? Met een zogeheten EDTA-test kun je dat goed onderzoeken. EDTA zit niet in ons bloed; het wordt in strafzaken eraan toegevoegd zodat het beter bewaard kan blijven. De FBI voert het onderzoek uit; rechter Willis bepaalt tijdens een zitting dat de testresultaten toegelaten worden. Als er EDTA in het spoor wordt aangetroffen, zou dat spectaculair zijn. Er worden helaas slechts drie bloeduitstrijkjes getest en er zijn bij de verdediging direct twijfels over het detectielimiet. De FBI vindt geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van EDTA. Het Openbaar Ministerie is opgelucht.

Als het OM klaar is dient de verdediging een verzoek in om de aanklacht gijzelneming te laten vallen. Het is de enige overgebleven aanklacht van de drie niet onderbouwde, onzorgvuldige en onbevestigde beweringen van Brendan Dassey. Er is goed nieuws voor Avery. De rechtbank oordeelt dat er niet genoeg bewijs voorhanden is om een schuldverklaring door de jury op de aanklacht gijzelneming te steunen. De rechtbank willigt dan ook het verzoek in die aanklacht te laten vallen. Men is weer terug bij de drie oorspronkelijke aanklachten tegen Avery. Maar de horrorverhalen van Brendan echt helemaal uitwissen, kan natuurlijk niemand. En als ze de belangrijkste aanklacht verliezen, maken alle anderen natuurlijk ook niets meer uit. Dan zit Avery levenslang in de gevangenis.

Steven Avery krijgt dan zelf ook de kans om te getuigen voor de rechter. Hij maakt geen gebruik van de mogelijkheid. Getuigen is niet nodig, zegt hij, “want iedereen weet dat ik onschuldig ben.” De familie Halbach beredeneert het anders, voor de toegestroomde pers. Waarom zou je niet getuigen als je onschuldig bent?

Nu er geen getuigen meer zijn hebben beide partijen twee dagen om hun slotpleidooi voor te bereiden.

Aflevering 8: het vonnis van de jury

14 en 15 maart 2007. Gedurende twee dagen houden beide partijen hun slotpleidooi in de rechtszaal. De hele zaak passeert opnieuw de revue.

Na de slotpleidooien en de laatste instructies begint de twaalfkoppige jury haar beraad. De pers zit er bovenop, Avery en zijn familie wachten gelaten op uitsluitsel – maar het afwegen duurt enkele dagen. Een jurylid wordt vervangen vanwege familieomstandigheden, wat het beraad vertraagt en ook weer voer is voor speculaties van media – is dit nu goed voor de verdediging of juist niet? Het is wachten op een vonnis… De mening van de jury over het gesuggereerde wangedrag van de politie zal Stevens lot bepalen.

En uiteindelijk heeft de jury een oordeel geveld. Het is 18 maart 2007. Rechter Patrick Willis leest de jury-uitspraak voor. “Op de eerste aanklacht luidt het oordeel: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Steven A. Avery schuldig aan moord met voorbedachten rade.’” Steven schudt verslagen zijn hoofd. Advocaat Buting legt een hand op zijn schouder. “Op de tweede aanklacht luidt het oordeel: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Steven A. Avery niet schuldig aan verminking van een lijk zoals omschreven in de tweede aanklacht.’ Op de derde aanklacht luidt het oordeel: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Steven A. Avery schuldig aan vuurwapenbezit zoals omschreven in de derde aanklacht.’”

Buiten de zaal spreekt aanklager Ken Kratz tevreden de pers toe. Het recht heeft gezegevierd. De inwoners van Manitowoc County hoeven niet meer bang te zijn om Avery op straat tegen te komen.

Advocaten Strang en Buting staan erna ook even achter de microfoon. Ze spreken van onsamenhangende vonnissen. “Het rechtssysteem heeft Avery opnieuw tekortgedaan. We blijken gerechtigheid niet te beheersen. Niet in 1985, en nu nog steeds niet.” Ze hebben hun zin gekregen. Manitowoc County heeft weer gewonnen. Dat zijn de woorden van Stevens vader, Allan Avery, die dag. En ook inspecteur Andrew Colhorn komt snel met een reactie. “Ik hoop en bid dat dit vonnis een einde maakt aan alle verdenkingen of mogelijk verlies van vertrouwen van deze gemeenschap. Ik kan u verzekeren dat dit bureau de beste ordehandhavers van het land in dienst heeft.” Ook zwager Scott Tadych, de man met het bedenkelijke alibi, is blij. “Wat gisteren gebeurde, is het beste wat kon gebeuren. Hij heeft zijn verdiende loon.” Richard Mahler, het jurylid dat halverwege het beraad vertrok vanwege een spoedgeval, verklaart later dat er zijns inziens enkele koppige, bevooroordeelde mensen waren binnen de jury. Ze hadden hun besluit al genomen voor de rechtszaak begon. Men was niet op zoek naar de waarheid. Men wilde een veroordeling. En na een paar dagen was men zo moe, dat er snel een compromis is gesloten.

De 17-jarige Brendan Dassey moet ook nog voor de rechter verschijnen. De eerste dag van het proces is op 16 april 2007. Zal de jury meer waarde hechten aan de bekentenis van de verdachte of aan zijn tegenstrijdige verklaringen?

Aflevering 9: de zaak tegen Brendan en de besluiten van de rechters

Als men Avery erin geluisd heeft, is het proces van Brendan Dassey dan ook een schijnvertoning? Aanklager Ken Kratz heeft twee vragen: was hij aanwezig, en heeft hij geholpen? De complete bekentenis wordt aan de jury getoond, drie uur en 24 minuten lang. De manier waarop hij is gemanipuleerd door zijn ondervragers, vindt Kratz niet verwerpelijk of bijzonder. De verdediging kent de antwoorden op Kens vragen. Er is geen DNA gevonden, geen bloed, geen vingerafdrukken, geen haar. De verlegen, introverte, beïnvloedbare scholier is onschuldig. En de verhoren? Troep.

De verdediging laat een vroeg vraaggesprek met de jongen horen, afgenomen door detective Anthony O’Neill, een dag na de vondst van de Toyota. Hier vertelde Brendan nog dat hij van niets wist, dat hij niets had gezien. Dan wordt detective Mark Wiegert gehoord. Hij sprak snel na het gesprek van O’Neill met de dan 14-jarige Kayla Avery, een nichtje van Brendan. Hij zou zich volgens haar vreemd gedragen en hij had verdachte dingen gezegd tegen haar. Op basis hiervan is Wiegert, samen met agent Fassbender, opnieuw met Brendan gaan praten. En erna nog een keer, dit keer met een camera erbij. Zonder advocaat, zonder moeder. De suggestieve vragen braken de zwakbegaafde Brendan. Nu was hij ineens wel op de plaats delict. Nu had hij Avery ineens wel met Halbach gezien.

Brendans advocaten wijzen er Mark Wiegert vervolgens op dat hij de verdachte in het laatste verhoor meer dan 75 keer vertelde dat hij een leugenaar was. En dat in bijna al die gevallen Brendan erna zijn verklaring veranderde, aangemoedigd door zijn verhoorders. De waarheid was niet belangrijk. Er werd een bekentenis ontlokt; anders zou het wel eens slecht met Brendan kunnen aflopen. De jongen was geïntimideerd door de autoriteiten; als men had doorgevraagd had hij ook de moord op Kennedy bekend.

Dan wordt Brendans nichtje Kayla Avery gehoord. De tiener begint al snel te huilen en bekent dat ze het belastende verhaal destijds heeft verzonnen. Wat ze destijds verklaarde aan Wiegert en Fassbender, had ze allemaal op het nieuws gezien. Goede ontwikkelingen voor de verdediging; achter de schermen laat Mike Halbach, broer van het slachtoffer, weten minder gelukkig te zijn. “Ze liegt onder ede. Ze beschermt een familielid, ze vertelt niet wat ze weet en dat is vrij ernstig.”

Brendan zelf doorstaat het kruisverhoor dit keer goed. Hij vertelt rustig dat hij op geen enkele manier betrokken was bij de moord op Halbach. Aanklager Ken Kratz laat een telefoongesprek horen van 15 mei 2006, waarin Brendan zaken bekende aan zijn moeder. Brendan vertelt opnieuw dat hij destijds alles verzon. Dat Brendan stevig werd beïnvloed door de suggestieve verhoorders, komt niet ter sprake.

Dan is het tijd voor de slotpleidooien, waarin alles nog één keer aan bod komt. Welke Brendan spreekt de waarheid? De Brendan van de verhoren, of de Brendan die nu vertelt onschuldig te zijn? Het woord is aan de jury. ’s Avonds, even voor tien uur, is er al een vonnis.

Rechter Jerome Fox over klacht één: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Brendan R. Dassey schuldig aan medeplichtigheid aan moord.’ Op aanklacht twee: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Brendan R. Dassey schuldig aan medeplichtigheid aan het verminken van een lijk.’ Op aanklacht drie: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Brendan R. Dassey schuldig aan medeplichtigheid aan verkrachting op 31 oktober 2005.’

Het is tijd voor het bepalen van de strafmaat. Het is nu aan de rechters.

1 juni 2007. Rechter Patrick Willis spreekt zijn vonnis uit in de zaak tegen Avery, na emotionele woorden van nabestaande Mike Halbach. Ook Avery zelf maakt gebruik van zijn spreekrecht. Hij heeft medelijden met de familie Halbach, met zijn eigen familie en met de gemeenschap. Iedereen lijdt eronder. Maar hij heeft ook medelijden met zichzelf. Hij heeft de moord niet gepleegd. Hij is onschuldig en hoopt dat ooit nog te kunnen bewijzen.

Rechter Patrick Willis: “Ik moet zeggen, Mr. Avery, wat de rechtbank vooral opvalt tijdens mijn voorbereidingen voor vandaag, is het doorlopende gevaar dat u vormt voor de mensen om u heen, dat niet alleen aangetoond wordt door deze moord zelf maar ook door het moment ervan. Wat u in het verleden ook hebt misdaan toen u deze moord beging, leek alles erop dat uw leven een positieve wending zou nemen. Ondanks de wijdverbreide sympathie van iedereen en het vooruitzicht van financiële compensatie beging u de afschuwelijke misdaad waar u vandaag voor berecht wordt. Wat betreft de inschatting van het gevaar dat u vormt voor de maatschappij dwingt het bewijs me tot de conclusie dat u waarschijnlijk het meest gevaarlijke individu bent dat ooit in deze rechtszaal heeft gestaan. Uw advocaat heeft gloedvol betoogd dat de rechtbank u moet aanmerken voor een latere invrijheidstelling. Maar mijns inziens wijst niks in uw leven erop dat de maatschappij zich ooit veilig zal kunnen weten voor uw gedrag. Eén van de dingen die me het meest opvalt, is dat naarmate u ouder wordt uw misdaden ernstiger worden. Deze misdaad hebt u begaan toen u 43 jaar oud was. Gezien de tendens van uw misdaden is de maatschappij terecht bezorgd dat er een groot risico is dat u recidiveert en weer ernstige misdaden zal plegen als u vrijgelaten zou worden.”

Op 1 juni 2007 veroordeelt rechter Willis Steven tot levenslange gevangenisstraf zonder mogelijkheid op vervroegde vrijlating.

Op 2 augustus 2007 wordt Brendan tot levenslang veroordeeld met de mogelijkheid tot vervroegde vrijlating in 2048. Hij zal dan 58 jaar zijn.

Advocaat Dean Strang: “Wat vooral schort aan ons strafrechtsysteem, is de ongerechtvaardigde stelligheid van agenten, aanklagers, advocaten, rechters en juryleden dat zij het rechte einde hebben, dat zij gewoon gelijk hebben. Gewoon een tragisch gebrek aan bescheidenheid van alle deelnemers van ons strafrechtsysteem.”

Advocaat Jerry Buting: “We kunnen best zeggen dat we nooit een misdrijf zullen begaan. Maar we -kunnen nooit zeker weten dat we er niet van beschuldigd zullen worden. En als dat gebeurt… Veel succes in ons strafrechtsysteem.”

Aflevering 10: de nasleep

Sinds het vonnis in 2007 zit Avery in Boscobel, Wisconsins meest beveiligde gevangenis op 350 kilometer van Avery’s Autosloperij. Hij denkt nog steeds ooit zijn onschuld te kunnen bewijzen.

28 september 2009. De herzieningsprocedure van Steven Avery. Zijn geld is op dus hij heeft nieuwe advocaten, toegewezen door de staat. De rechter is vreemd genoeg wel dezelfde; opnieuw Patrick Willis. De procedure gaat om een verzoek aan de rechter die de zaak leidde om zijn mening te herzien. Willis doet uitspraak op 25 januari 2010; het verzoek om een nieuw proces wordt afgewezen.

Avery’s neef Brendan Dassey heeft ook een aantal verzoeken ingediend. Hij krijgt vanaf 15 januari vergelijkbare zittingen als zijn oom. Brendan, nu 19 jaar, zit in de Columbia-gevangenis in Portage. Zijn advocaten pleiten voor een nieuw proces. Men is onder meer boos omdat de jury in 2007 niet al het bewijs gehoord heeft dat duidelijk kon maken waarom Brendan een misdaad bekend heeft die hij niet heeft gepleegd. Op 13 december 2010 wijst rechter Jerome Fox Brendans verzoek om een nieuw proces af. Dit ondanks de bemoeienis van Steven Drizin, advocaat in Chicago die van de studie van valse bekentenissen zijn leven gemaakt. Hij en andere goede raadgevers hebben zich het lot van Brendan aangetrokken. Het Center on Wrongful Convictions of Youth legt Brendans zaak voor aan het gerechtshof van Wisconsin.

De reputatie van aanklager Ken Kratz is ineens beschadigd; hij heeft meer dan 30 seksueel getinte sms’jes gestuurd aan een slachtoffer van huiselijk geweld wier zaak hij behandelde. Een schandaal: zo fatsoenlijk is deze man dus. Daar gaan zijn verhalen over zorgzame, eervolle dienaars der wet. Kratz probeerde de sms’jes nog uit de publiciteit te houden, gelukkig zonder succes. En er komt dan meer naar buiten. Diverse vrouwen verklaren dat Kratz ze ongepaste sms’jes stuurde en er is zelfs een vrouw die verklaart dat ze door hem was uitgenodigd voor een autopsie. Een spannende date. Een gerespecteerde aanklager wordt afgeserveerd na een carrière van 25 jaar. Hij laat zich behandelen voor zijn verslaving aan seks en medicijnen. In oktober 2010 treedt hij af en eindigt zijn rol in de zaken van Steven en Brendan.

Avery heeft een nieuwe vriendin, Sandy Greenman. Ze gelooft in zijn onschuld, begon hem te schrijven en van het een kwam het ander. Ze bezoekt hem regelmatig in de gevangenis. “Sandy is mijn toekomst”, vertelt Avery. Maar is er een toekomst? De uitspraak van het gerechtshof is op 24 augustus 2011. Het hof van Wisconsin handhaaft het besluit van rechter Willis om Steven een nieuw proces te weigeren. Opnieuw een klap in het gezicht. Maar hij houdt hoop; de volgende stap is de Hoge Raad. Vier maanden later, in december 2011, wijst de Hoge Raad het opnieuw herzien van Stevens zaak af. Nu zijn beroepsmogelijkheden zijn uitgeput, heeft Steven niet langer recht op een pro Deo-advocaat en heeft hij geen raadsman meer. Hij wordt hopeloos en depressief, zegt zijn vriendin Sandy.

“Met alles wat ik weet en al het bewijs dat er is, geloof ik dat de ware moordenaar van Teresa Halbach nog steeds vrij rondloopt”, zegt Richard Mahler, het jurylid dat halverwege het beraad vertrok vanwege omstandigheden in zijn familie.

Steven vraagt in de lente van 2012 al zijn dossiers op, 24 dozen vol. Hij wil zich gaan inzetten voor een nieuw proces. Niet met advocaten, maar zelf. Het gaat om zijn vrijheid. Hij duikt in de juridische bibliotheek en in de vele dossiermappen. Helaas wil het Innocence Project hem dit keer niet helpen, zoals ze deden in de zaak van 1985. Moeder Dolores Avery heeft een mooi huis uitgekozen voor als Steven ooit vrijkomt. Ze gelooft er nog steeds in.

Op 30 januari 2013 handhaaft het hof van Wisconsin rechter Fox’ afwijzing van een nieuw proces voor Brendan. Brendans advocaten verzoeken de Hoge Raad zijn zaak opnieuw te bekijken. Op 1 augustus 2013 wordt bekend dat een nieuw proces niet wordt toegekend. Maar het gevecht tegen de schending van fundamentele rechten gaat door.

Steven Avery wordt verplaatst naar de gevangenis in Waupun, een streng beveiligde minder dan 160 kilometer van Avery’s autosloperij. Dichter bij huis. En zijn vriendin en familieleden mogen hem hier aanraken, in plaats van bezoeken achter glas. In zeven jaar heeft zijn vriendin Sandy hem nog nooit vastgehouden. Avery mag hier werken. Daarnaast is hij nog steeds veel te vinden in de juridische bibliotheek. Zal hij zijn naam ooit zuiveren? Eén ding is zeker. Opgeven zal hij nooit. “Als je weet dat je onschuldig bent, ga je door. De waarheid komt aan het licht. Vroeg of laat.”

Lees onze zeer uitgebreide samenvatting van Making a Murderer

We maakten notities tijdens de 10 uitzendingen van Making a Murderer, resulterend in een compleet verslag van 21 pagina’s. Voor wie nog eens iets wil opzoeken, het bovenstaande uitgebreid tot zich wil nemen of voor wie simpelweg geen Netflix heeft en toch wil meepraten op kantoor. Lees het verhaal van Steven Avery (in pdf).