Wat de peilingen al voorspelden, is uitgekomen. Na het Huis van Afgevaardigden hebben de Republikeinen nu ook de Senaat heroverd op de Democraten. Van de honderd zetels zijn er nu 52 Republikeins en 45 Democratisch (er wordt nog geteld). In president Obama’s thuisstaat Illinois ging de gouverneurszetel naar een Republikein. Pijnlijk voor Obama, die het in de laatste twee jaar van zijn ambtstermijn moet stellen met een Republikeinse meerderheid in het Congres. De consequenties op een rij.

Deze uitslag, wat betekent die nu voor Amerika?

Concreet dat de Republikeinen het binnenlandse beleid kunnen bepalen. Hoewel Mitch McConnell, minderheidsleider in de Senaat en door zijn herverkiezing vanaf januari 2015 meerderheidsleider, aankondigde dat het land wil dat beide partijen gaan samenwerken, is die kans niet bijzonder groot. De afgelopen zes jaar blokkeerden Republikeinen alle plannen van Obama en de Democraten. De vraag is of beide partijen naar het midden willen opschuiven en bereid zijn compromissen te sluiten. Wordt het een patstelling of samenwerking? Serieuze kwesties als belastinghervorming, immigratie en infrastructuur liggen op tafel. Interessant wordt ook de benoeming van een nieuwe rechter in het Hooggerechtshof. De zittende president streeft altijd naar iemand die zijn partijsignatuur draagt, maar de meerderheid van de Senaat moet zo’n benoeming goedkeuren. Die is nu Republikeins.

Zie je dat nou vaker, dat een president tijdens de midterms van zijn tweede termijn verliest?

Jazeker. Het is eerder regel dan uitzondering. Obama’s voorganger, George W. Bush, moest het in de laatste twee jaren van zijn presidentschap stellen met een Democratische meerderheid in beide huizen. Bush was binnenlands al zijn geloofwaardigheid kwijt na zijn gebrekkige aanpak van de orkaan Katrina en de voortslepende oorlogen in Afghanistan en Irak. Bill Clinton kreeg tijdens zijn eerste midterms in 1994 een enorm pak slaag, maar herstelde zich in 1998 door vijf zetels in het Huis te winnen. In de Senaat bleven de verhoudingen onveranderd. Overigens had ook Clinton te maken met een lichte Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Ook George Bush senior en Ronald Reagan leden nederlagen bij de midterms.

Hoe reageerde Obama?

De president gaf woensdagavond Nederlandse tijd een persconferentie. Hij nam niet de schuld op zich van de nederlaag en gaf te kennen dat hij graag wil samenwerken met de Republikeinse leiders John Boehner en Mitch McConnell. Obama heeft de leiders van beide partijen uitgenodigd in het Witte Huis om te praten. Net als zijn Democratische voorganger Bill Clinton zou Obama de populaire Republikeinse standpunten kunnen omarmen om als compromis ook nog wat van zijn eigen beleid te kunnen realiseren.

Wat betekent deze uitslag voor Obama’s hervorming van de gezondheidszorg?

In eerste instantie niet zo veel. De Republikeinen zullen mogelijk een wet naar het Witte Huis sturen waarin staat dat ze Obamacare – zoals de hervorming van de gezondheidszorg in de volksmond wordt genoemd – willen elimineren. De kans van slagen is uitgesloten. De hervorming is Obama’s grootste politieke succes – de grootste sociaaleconomische hervorming sinds medio jaren zestig – en die zal de president tot de laatste snik verdedigen. Daar hoeft Obama overigens weinig moeite voor te doen. Hij kan het voorstel vetoën, dat is het recht van de president als hij een wet niet ziet zitten. Mochten de Republikeinen over twee jaar het Witte Huis heroveren en nog steeds beschikken over een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en Senaat, dan kan er alsnog stevig aan de wet worden gemorreld.

Zegt deze uitslag iets over de presidentsverkiezingen in 2016?

Niet zo veel. Zoals Nederland tegen gemeenteraads- en Provinciale Statenverkiezingen aankijkt, zo zien de Amerikanen de midterms. De opkomst is veel minder hoog dan tijdens presidentsverkiezingen. Er komen minder vrouwen en minderheden opdraven, stemmers die doorgaans voor Democraten kiezen. Dat is vervelend voor de Democraten en – in dit geval – Obama, want de partij kon die stemmen goed gebruiken. Opvallend: Hillary (mogelijk kandidaat in 2016) en Bill Clinton reisden kriskras door het land om bungelende Democraten te steunen, maar hun hulp zette weinig zoden aan de dijk. Stel dat over twee jaar de verhoudingen in het Congres hetzelfde blijven, maar er toch een Democraat als president wordt gekozen, dan blijft de situatie hetzelfde als de afgelopen vier jaar; een disfunctioneel politiek systeem dat zonder compromissenbereidheid niet wordt doorbroken.

Die midterms, ging daar nou veel geld in om?

You bet! Dit zijn de duurste midterms in de geschiedenis van Amerika. Volgens calculaties ging er een kleine vier miljard dollar doorheen. Geld dat vooral werd uitgegeven aan (negatieve) televisiespotjes, flyers, banners, campagnebijeenkomsten e.d. Om in de hedendaagse Amerikaanse politiek een zetel in de machtige Senaat te veroveren, moet een kandidaat gemiddeld over twintig (!) miljoen dollar aan campagnegeld beschikken. Sinds het Hooggerechtshof de ‘Citizens United-uitspraak’ deed, mag er ongelimiteerd geld worden ingezameld voor politieke campagnes. De vrees voor ‘wie betaalt, die bepaalt’ wordt daarom met de dag groter in de Amerikaanse politiek.

Stan Bos (1982) bezocht alle 50 staten en herinnert zich zijn kennismaking met Amerika nog goed. “Je bent nog geen 21, dus geen alcohol voor jou, zei de douanier op Newark Airport. Eenmaal tussen de indrukwekkende wolkenkrabbers en na de eerste zenuwachtige dag, dacht ik: dit is mijn land! Amerika is een topland met topmensen! Vanwege de ruimte, afwisseling, natuur, steden en het toeren in de auto.” Stan heeft nog lang geen genoeg van Amerika. “Ik wil nog meer zien van staten waar ik al ben geweest en als correspondent een presidentsverkiezing verslaan.” Zijn drie favoriete staten: Oregon, Utah en Maine (“al is de keuze best lastig”). Favoriete plek: de National Mall in Washington DC. @StanSchrijft