Ronald Reagan in het witte huis van IJsland
Op zaterdag 11 en zondag 12 oktober 1986 waren de ogen van de wereld gericht op IJsland, waar de Amerikaanse president Ronald Reagan toen een ontmoeting had met Sovjetleider Michail Gorbatsjov om te praten over ontwapening. De onderhandelingen vonden plaats in het Höfði-huis in Reykjavik. Het pand is vaak gesloten voor publiek, maar ik had deze zomer mazzel.
Voor 3,28 euro mocht ik het historische pand betreden en daar zou ik zeker geen spijt van krijgen. Door die zomerse dag eind juli was het er opvallend rustig: er liep maar één andere bezoeker rond. Het witte Höfði is te vinden in de wijk Mioborg, op een steenworp afstand van de boulevard, en beslaat 209 vierkante meter grond. Omdat er niet direct gebouwen omheen staan en de stijl nogal afwijkt van de moderne architectuur geeft het een aparte aanblik. Het werd in 1909 gebouwd als zetel voor Jean-Paul Brillouin van het Franse consulaat en zijn Noorse vrouw. Later zou de beroemde IJslandse dichter Einar Benediktsson er zijn intrek nemen en daarna een rechter.
Spoken
Tijdens de Tweede Wereldoorlog resideerde de Britse ambassade in Höfði en in augustus 1941 bracht Winston Churchill er wat tijd door, na een ontmoeting met president Franklin Delano Roosevelt op zee. De Britten kochten het stulpje uiteindelijk in 1942, maar na verhalen dat het er zou spoken, verhuisde de ambassade naar een andere locatie in 1951. Inmiddels is Höfði al decennia lang eigendom van de stad (sinds 1958) en doet het dienst als ruimte voor ceremonies, recepties en de ontvangst van diplomatieke gasten. In 1991 kwamen de ministers van Buitenlandse Zaken van de Baltische staten er bijeen. Vijf jaar geleden, op de 100e verjaardag, brak er brand uit, maar er gingen geen kostbare zaken verloren.
Ronald Reagan in 1986
Höfði is en blijft toch vooral bekend vanwege de top van 1986. Pas elf dagen van tevoren werd Reykjavik op de hoogte gebracht van het hoogbezoek en daardoor was het nog volop haasten om alle benodigde voorbereidingen te treffen. Veel ging er goed, maar zeker niet alles. Het aanplakbiljet (zie foto) uit die tijd, te vinden in de kelderruimte, is een goed bewijs van dat laatste moment-werk. Zo ontbreekt het jaartal op de bewuste poster en is de Engelse afkorting van de maand oktober niet met een c maar met een k geschreven.
Zoals bekend nemen de Amerikanen altijd flinke voorzorgsmaatregelen als het gaat om de veiligheid van hun president en destijds was dat niet anders. In de haven lagen vier marineschepen paraat en de veiligheidsdiensten eisten zo’n 500 agenten van IJsland op; zo ongeveer het totale aantal dat toentertijd op heel IJsland aanwezig was. De kustwacht moest daardoor bijspringen, zo wist de kundige medewerker Hördur mij te vertellen. Omdat de Amerikanen met zo veel waren, verbleven zij in het huis gedurende de top en de Russen ergens anders.
Tom & Jerry
Tijdens de urenlange diplomatieke praatsessies op de bovenverdieping, vermaakten de agenten van de Secret Service en hun Russische collega’s zich in de kelderruimte met de tekenfilm Tom & Jerry en het roken van sigaren. De bewuste VHS-videoband (zie foto) is achter glas te zien, alsmede vele foto’s van Reagan en Gorbatsjov. Op de begane grond vind je de stoelen met vlag waar de voormalig wereldleiders in zaten. Verder zijn er een paar vergaderruimtes met koord niet toegankelijk, maar die zijn wel te bezichtigen van een afstandje.
Star Wars-project
De onderhandelingen over de wapenontmanteling liepen uiteindelijk spaak, waardoor er geen handtekeningen onder concrete afspraken werden gezet. De internationale pers sprak van een mislukte top. Eén van de struikelblokken was het Strategic Defense Initiative (SDI) van de Amerikanen, waarbij er een raketschild in de ruimte gevormd zou worden tegen (communistische) dreiging van buitenaf. Reagan wilde zijn Star Wars-project niet compleet opgeven, al werd het later vanwege de torenhoge kosten nooit gerealiseerd.
Maar een mislukte top is met terugwerkende kracht wat overdreven. De top in Reykjavik bezegelde uiteindelijk het einde van de Koude Oorlog, want een jaar later ondertekenden Reagan en Gorbatsjov de Intermediate Range Nuclear Forces Treaty (INF), waarmee nucleaire en conventionele (kruis)raketten met een bereik tussen 500 en 5500 kilometer vernietigd dienden te worden. Een paar jaar later zou er onder George H.W. Bush een nieuwe overeenkomst getekend worden voor verdere vermindering van strategische nucleaire wapens. Hierna zouden er nog vele soortgelijke verdragen volgen.
Begrafenis
Reagan overleed op 5 juni 2004 op 93-jarige leeftijd. Collega Stan Bos schreef deze zomer, tien jaar later, dit artikel over de man die tussen 1981 en 1989 in dat andere Witte Huis zetelde. Met Gorbatsjov vele malen als luis in de politieke pels. De oud-Sovjetleider was echter wel aanwezig op de staatsbegrafenis van Reagan in Washington DC om hem de laatste eer te bewijzen.
*Dit jaar verscheen het boek ‘Reagan at Reykjavik, forty-eight hours that ended the cold war,’ van auteur Ken Adelman. Hij was in 1986 aanwezig bij de 48-urige top namens de Amerikaanse regering als directeur van de Arms Control and Disarmament Agency, een organisatie gericht op wapencontrole. Adelman schreef meer dan 300 bladzijden over het historische oktoberweekend.
Het boek bevat 16 pagina’s met zwart-witfoto’s en 11 illustraties. Lovende kritieken waren er onder meer van Henry Kissinger, voormalig minister van Buitenlandse Zaken in Amerika, senator John McCain en journalist Bob Woodward (Watergate).
De kosten bedragen 30 dollar. ISBN: 978-0-06-231019-4.
