Een jaar geleden nam Donald Trump intrek in het Witte Huis als opvolger van Barack Obama. Wat volgde was een jaar vol relletjes, verwarring en controversiële uitspraken. Aan de hand van tien punten blikken gastschrijvers en politieke Amerika-kenners Stan Bos en Marco van den Doel terug op de eerste 365 dagen van een politieke straatvechter die tot nu toe veel roept, maar weinig waarmaakt. Eén jaar Donald Trump: de chaos regeert.

Eén jaar Donald Trump: de chaos regeert

1. Trump en de muur met Mexico

Tijdens zijn presidentscampagne riep Trump veelvuldig dat er een muur moet komen op de grens tussen Amerika en Mexico om illegale immigratie tegen te gaan. En Mexico zou die muur gaan betalen. Maar men is nog niet begonnen met de bouw van de muur en Mexico gaat de kosten niet betalen. Trump heeft het Congres gevraagd om een bedrag van 18 miljard dollar om de muur te laten bouwen. Maar of hij dat geld ook krijgt, is de vraag. Veel congresleden, onder wie ook een aantal Republikeinen, vragen zich af of een muur echt de instroom van illegale immigranten en de smokkel van drugs drastisch zal verminderen. De regering Trump heeft al wel een aantal prototypes van de muur gepresenteerd. Maar de vraag of de muur er echt komt, is onduidelijk. Er staan op plekken langs de grens al hekken, er zijn natuurlijke grenzen en daarnaast zal veel land waar de muur moet komen, worden onteigend. Dat kost veel geld.

2. Trump en Obamacare

Elf maanden deden de Republikeinen er over om in elk geval een deel van de Affordable Care Act, in de volksmond Obamacare genoemd, de nek om te draaien. Niet via de officiële wegen, maar via een sluiproute in de zogenoemde belastinghervorming. Een omstreden wet die vooral ten goede komt van bedrijven en de rijkste Amerikanen. In de wet die Trump in december ondertekende, is verweven dat het individuele mandaat, in feite dus de verplichting om je te verzekeren tegen ziektekosten, vervalt. Dat slaat deels de bodem weg onder de zorgwet, één van Obama’s belangrijkste prestaties. Van die actie kunnen Trump en de Republikeinen flink spijt krijgen. Tot 2027 raken naar verwachting dertien (!) miljoen Amerikanen hun zorgverzekering kwijt. Daar zitten geheid mensen tussen die op Trump hebben gestemd. Het lijkt de president er vooral om te doen het beleid van zijn voorganger af te breken, nog los of het wel of niet deugt. Of zoals een vertrouweling van de Clintons het treffend verwoordde op Twitter: ‘If Barack Obama had cured cancer, Trump would try to bring it back’.

3. Trump en het Supreme Court

Het eerste succes van een jaar Donald Trump was volgens de president zelf de benoeming van een nieuwe rechter voor het Hooggerechtshof. Na de dood van de conservatieve rechter Antonin Scalia benoemde Trump Neil Gorsuch als zijn opvolger. Nieuwe rechters dienen door een meerderheid van de Senaat te worden goedgekeurd. Omdat het om zo’n belangrijke positie gaat dienen 60 senatoren voor te stemmen. Maar omdat vooral Democraten moeite hadden met de benoeming van Gorsuch, bedachten de Republikeinen een list. Ze gebruikten de zogenoemde nucleaire optie waarbij een eenvoudige meerderheid van 51 stemmen genoeg is om de benoeming goed te keuren. De nucleaire optie wordt zelden gebruikt, maar nu de Republikeinen dit drastische middel hebben ingezet om deze benoeming er door te jassen, zal het in de toekomst vaker voorkomen. Ook Democraten zullen bij belangrijke onderwerpen de Republikeinen met gelijke munt terugbetalen.

4. Trump en de media

De tweets van president Trump met aanvallen op de media in Amerika zijn berucht. The Daily Beast berekende dat Trump in 2017 de pers zo’n 1000 keer aanviel. De president laat geen kans onbenut om CNN, The Washington Post of The New York Times af te schilderen als fake news. Een meerderheid van zijn aanhang gelooft dat. Terwijl het juist Trump is die vaak nepnieuws verspreidt om zo zijn presidentschap meer kleur te geven (zie ook punt 5). Zijn aanvallen op de media zijn vaak bedoeld om de aandacht af te leiden van de serieuze problemen die Trump ondervindt. Verontrustender is dat hij een klimaat creëert om de media te wantrouwen. De schade op middellange en lange termijn kan onuitwisbaar zijn. Trump houdt bovendien zijdelings persmomenten, waarbij er enkele vragen kunnen worden gesteld. In de Briefing Room van het Witte Huis zagen verslaggevers hem in zijn eerste jaar nog niet.

5. Trump en zijn relatie met de waarheid

Trump beweerde recent nog dat hij in zijn eerste jaar meer wetgeving heeft getekend dan zijn voorgangers in hun eerste jaar. De Hufftington Post dook in die bewering en kwam er juist achter dat de president in zijn eerste jaar juist de minste wetgeving op zijn naam heeft staan dan zijn voorgangers in de afgelopen 60 (!) jaar. Trump tekende 96 wetten (vaak aanpassingen van bestaande wetten, met uitzondering van de gehate ‘belastinghervorming’). Ter vergelijking wat cijfers van recente voorgangers en het aantal handtekeningen onder wetgeving in hun eerste jaar: Obama (124), Bush junior (109), Clinton (209), Bush senior (242) en Reagan (158). Hoezo fake news?

Al sinds zijn kandidatuur vertelt Trump leugens, als president ging hij ermee door. Een paar voorbeelden: op televisie zag hij moslims op 11 september 2001 de aanslagen op New York vieren (daar zijn geen beelden van). Meermaals beweerde Trump dat zijn voorganger Obama geen legitieme president was, omdat hij in Afrika zou zijn geboren (onjuist). Zijn perschef Sean Spicer (foto) liet hij zeggen dat de opkomst tijdens zijn inauguratie de grootste ooit was (onjuist). Trump zei dat zijn voorgangers geen contact opnamen met families van omgekomen Amerikaanse soldaten (onjuist). Volgens Trump zijn er in 2016 drie tot vijf miljoen frauduleuze stemmen uitgebracht op Hillary Clinton (nooit enig bewijs voor gevonden). De speciale commissie die Trump instelde om dit te onderzoeken is inmiddels opgeheven. De vader van Ted Cruz, zijn grootste politieke tegenstander tijdens de voorverkiezingen, zou een aandeel hebben gehad in de moord op John F. Kennedy (onjuist). En last but not least geeft hij Democraten de schuld dat veel van zijn voorgestelde wetgeving is gesneuveld. Dat is vreemd, want juist de Republikeinen hebben in het Congres de meerderheid.

Tot slot becijferde The Washington Post dat Trump in bijna een jaar meer dan 2000 valse of misleidende dingen had beweerd. Dat zijn er ruim vijf per dag.

Lees ook ons artikel over de eerste 100 dagen van president Donald Trump

6. Trump en het Rusland-onderzoek

Het hangt al vanaf het begin van zijn termijn als een donkere wolk boven zijn presidentschap; het Rusland-onderzoek. Een speciaal aanklager, een speciale commissie van het Huis van Afgevaardigden en een commissie van de Senaat doen onderzoek naar eventuele samenwerking tussen de campagne van Donald Trump en de Russen om de presidentsverkiezingen van 2016 ten gunste van Trump te beslissen. Dat de Russen de verkiezingen via propaganda op onder meer social media hebben beïnvloed, is duidelijk.

Speciaal aanklager Robert Mueller kijkt nu of medewerkers van de Trump-campagne actief met Russische officials hebben samengewerkt om de verkiezingen te beïnvloeden en om Hillary Clinton te benadelen. Het is onduidelijk wat Mueller allemaal onderzoekt, maar dat hij uiterst zorgvuldig en gedegen te werk gaat, staat wel vast. Voormalig campagnemanager Paul Manafort is aangeklaagd voor het witwassen van grote sommen geld, medewerker George Papadopoulos sprak met Russische officials en loog daar over.

Zoon Donald Trump Jr. en schoonzoon Jared Kushner (foto) spraken met een Russische advocate. Michael Flynn loog over zijn gesprekken met de Russische ambassadeur en is ook aangeklaagd. Hij besloot met het onderzoek van Mueller mee te werken. Zo komt Mueller steeds dichter bij de inner circle van Trump. Trump noemt het een heksenjacht en herhaalt steeds dat er geen collusion is met de Russen en dat hij niets wist van de ontmoeting van Don Jr., Kushner en Manafort met de Russische advocate in de Trump Tower. Mueller is nog niet klaar en met alle onthullingen kun je niet meer van een heksenjacht spreken. Als er ergens rook is, is er meestal ook vuur.

7. Trump en de Republikeinse partij

John McCain, Susan Collins, Bob Corker en Jeff Flake; het zijn de vier namen van senatoren die we in het eerste jaar van Trump regelmatig voorbij zagen komen. Het viertal blokkeerde meer dan eens wetgeving die hij wilde doorvoeren, al gaven ze niet thuis toen Trump vorige maand de controversiële belastingwet tekende. Trump heeft een moeizame relatie met die senatoren. Ook was de verstandhouding met partijgenoten Mitch McConnell, meerderheidsleider in de Senaat en Paul Ryan, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, lang verre van optimaal. Trump liet het niet na beide mannen publiekelijk te schofferen. Toch zorgden McConnell en Ryan dat Trump vorige maand de belastingwet kon signeren. Daarmee heeft de Republikeinse partij Trump definitief omarmd. De Democraten hebben daardoor nieuwe munitie om Trump en de Republikeinen aan te vallen op weg naar de tussentijdse verkiezingen, komende november (zie punt 10).

8. Trump en de belastingwet

Vlak voor het verstrijken van zijn eerste jaar in het Witte Huis haalde Trump dan toch zijn eerste grote succes. Een drastische hervorming van het belastingstelsel en een grote verlaging van de belastingen. Het is de grootste hervorming in meer dan 30 jaar. Het is de heilige graal voor de Republikeinen. Het is idee is dat door de belasting te verlagen de economie vanzelf gaat groeien. Dit heet trickle down economics.

Het was een campagnebelofte van Trump om de belastingen te verlagen. Maar of zijn kiezers er blij mee zijn, valt nog te bezien. Vooral grote bedrijven en rijke Amerikanen die al nauwelijks belasting betalen, gaan er op vooruit. De dividendbelasting gaat van 35 naar 21 procent. Meer dan dertien miljoen mensen verliezen de komende jaren hun ziektekostenverzekering en de middenklasse profiteert maar een paar jaar van de belastingverlaging (zie ook punt 2). Zij gaan er uiteindelijk op achteruit, terwijl bedrijven een permanente belastingverlaging krijgen. Daarnaast loopt de staatsschuld verder op, maar aangezien de Republikeinen heilig in trickle down economics geloven, waar overigens geen bewijs voor is, komt dit allemaal in orde, maar gaat het ten koste van de middenklasse, de ruggengraat van de Amerikaanse economie.

Het gaat op de langere termijn heel grote onomkeerbare gevolgen hebben. Aangezien politici op Capitol Hill vooral aan de korte termijn denken, is dit voor de Republikeinen een goede wet.

9. Trump en de executive orders

Hij stapte uit TPP, uit het klimaatakkoord van Parijs en stelde een inreisverbod in voor mensen uit landen waar voornamelijk moslims wonen. Het zijn zogenoemde executive orders die een president kan nemen zonder dat daar goedkeuring van het Congres voor nodig is. Trump heeft een haat-liefde-verhouding met het Congres. De mislukte poging om Obamacare af te schaffen, laat zie hoe moeilijk het is om zelfs met een meerderheid plannen door het Congres te krijgen. Trump is dus genoodzaakt – wil hij iets voor elkaar krijgen – om executive orders uit te vaardigen.

De verlenging van het inreisverbod wordt door verschillende rechtbanken aangevochten, maar tot nu toe geeft het Hooggerechtshof Trump gelijk. Aangezien de meerderheid in de Senaat flinterdun is (51 tegen 49) wordt het moeilijker om er plannen door te krijgen. Trump zal dan waarschijnlijk teruggrijpen op executive orders om toch een effectieve president te zijn. Maar de macht van executive orders is beperkt. Voor veel wetten zal Trump het Congres nodig hebben.

10. Trump en 2018

Tussentijdse verkiezingen zijn niet altijd zaligmakend (de opkomst ligt namelijk anders dan die tijdens presidentsverkiezingen), maar Trump leed dit jaar een paar gevoelige, politieke nederlagen. In Virginia blijft een Democraat gouverneur van de staat, in New Jersey neemt een Democraat het stokje over van een Republikein. Twee belangrijke staten op weg naar de verkiezingen in 2020, als het Witte Huis op het spel staat. Meest in het oog springend was het verlies van de extreemconservatieve kandidaat voor het senatorschap Roy Moore (foto) in Alabama. Voor het eerst in 25 jaar stuurt de dieprode, ultraconservatieve staat een Democraat naar Washington DC.

Door de winst van Doug Jones slinkt de Republikeinse meerderheid in de Senaat naar 51 versus 49. In november kiest Amerika éénderde van de Senaat en het hele Huis van Afgevaardigden. Toch moeten de Democraten niet te optimistisch zijn. In de Senaat heeft de partij vooral veel zetels te verdedigen. De beste kansen liggen in het Huis, waar rond de 24 á 25 zetels (van de 435) moeten worden goed gemaakt om de meerderheid te krijgen. Trump is door zijn partijgenoten gewaarschuwd voor een electoraal bloedbad in november. Hij zou in dat geval de laatste twee jaar van zijn eerste termijn voortdurend op zoek moeten naar deals met de Democraten.

Tot slot: ‘President’ Hillary Clinton

Aan de hand van tien punten schetsten wij het eerste jaar van Donald Trump in een notendop. Een jaar vol relletjes, chaos, controversiële uitspraken en, op de valreep, wetgeving die door het Congres kwam. Zou het nou heel anders zijn gelopen als Amerika in november 2016 voor Hillary Clinton (foto) had gekozen? Deels zeker. Clinton zou de problemen rond Obamacare (lees: de hoge premies in sommige staten) anders hebben aangepakt. Na de rellen in Charlottesville, Virginia zou ze de ‘alt right beweging’ in Amerika niet met een fluwelen handschoen hebben behandeld. Clinton zou een uitspraak als ‘shithole countries’ nooit hebben gedaan. Clinton zou een veel meer gematigde toon hebben aangeslagen dan Trump, die gedijt bij chaos en verwarring.

Toch zou ook Hillary’s eerste jaar pittig, zoniet zwaar zijn geweest. Ook zij had net als Trump de nucleaire optie in de Senaat moeten gebruiken om een nieuwe rechter te benoemen. Clinton had misschien met een zege een krappe meerderheid gehad in de Senaat, maar het Huis was zonder meer Republikeins gebleven. Dat had het ook voor haar zwaar gemaakt beleid door het Congres te loodsen. Clinton zou voortdurend worden achtervolgd door het gedonder met haar e-mailserver, Russische onthullingen, haar broze gezondheid, Wikileaks, de schandalen van manlief Bill en de berichten van vermeende corruptie in de Clinton Foundation. Het had haar presidentschap tot een regelrechte nachtmerrie gemaakt. In het boek “Shattered, Inside Hillary Clinton’s Doomed Campaign”, bleek bovendien dat Clinton niet in staat was haar campagne goed te managen. Hoe was dat in het Witte Huis gegaan?

Bij winst van Clinton zouden de Republikeinen dit jaar zeker het Congres veroveren en in 2020, waarschijnlijk onder leiding van Ted Cruz, het Witte Huis heroveren. In dat opzicht was de nederlaag van Hillary in november 2016 een zegen voor de Democratische partij.

Stan Bos (1982) bezocht alle 50 staten en herinnert zich zijn kennismaking met Amerika nog goed. “Je bent nog geen 21, dus geen alcohol voor jou, zei de douanier op Newark Airport. Eenmaal tussen de indrukwekkende wolkenkrabbers en na de eerste zenuwachtige dag, dacht ik: dit is mijn land! Amerika is een topland met topmensen! Vanwege de ruimte, afwisseling, natuur, steden en het toeren in de auto.” Stan heeft nog lang geen genoeg van Amerika. “Ik wil nog meer zien van staten waar ik al ben geweest en als correspondent een presidentsverkiezing verslaan.” Zijn drie favoriete staten: Oregon, Utah en Maine (“al is de keuze best lastig”). Favoriete plek: de National Mall in Washington DC. @StanSchrijft

Marco van den Doel (1980) uit Utrecht is communicatieadviseur. Hij studeerde aan de University of Tennessee en ontwikkelde een liefde voor Amerika. Marco schrijft daarover op Focus on America. Hij was in Grant Park in Chicago in 2008, toen Barack Obama zijn verkiezingsoverwinning vierde, en schreef over die verkiezingen een boek. Zijn doel is alle 50 staten aandoen, de teller staat nu op ongeveer de helft. Favoriete steden: Seattle, Boston, Chicago, San Diego en Washington DC. Marco op Twitter: @focusonamerica