De beroemdste steen van Amerika moet Plymouth Rock zijn! De geschiedenis vertelt ons dat deze steen dé plek is waar de pelgrims in het beloofde land aankwamen, na hun lange reis vanuit Europa. Deze grote kei werd door de jaren heen een symbool voor vrijheid en avontuur. Maar of de publiekslieveling echt de plek van de historische ‘landing’ was, is nooit bevestigd. Gastschrijfster Els Hekkenberg dook in het verhaal van deze bijzondere steen.

Plymouth Rock: de bekendste steen van Amerika

Pelgrims

Plymouth Rock ligt tegenwoordig in een state park in het stadje Plymouth, Massachusetts, even onder Boston. De steen is volgens de legende het eerste dat de pelgrims ontdekten van de nieuwe wereld toen ze in december 1620 op het continent aankwamen. Hij wordt op zijn Amerikaans ‘solid, steadfast and everlasting‘ (solide, standvastig en eeuwigdurend) genoemd. De enorme steen staat daarom ook symbool voor het begin van Amerika als land. Historica Rose T. Briggs schreef in het boek Plymouth Rock: History and Significance: “It is the fact that they landed – and remained – that matters, not where they landed. Yet it is no bad thing for a nation to be founded on a rock.”

De overlevering vertelt ons dat Plymouth Rock de steen is waar de pelgrims voet aan land zetten. Maar in de verhalen van de eerste pelgrims en fervent geschiedschrijvers William Bradford en Edward Winslow ontbreekt elk spoor van de steen. Misschien is hij ooit gekozen als handig herkenningspunt of werd het een soort doe-het-zelf-pier waar de opvarenden van de sloep die van het schip ‘de Mayflower’ af kwamen, aanmeerden.

Geschiedenisboeken en historici

De grote steen werd voor het eerst in de geschiedenisboeken beschreven in 1715. Toen werd hij echter slechts aangeduid als een ‘grote steen’ die de stadsgrens markeerde. Pas in 1741 werd voor het eerst gesproken over de steen als de plek waar de pelgrims voor het eerst aan land kwamen. Omdat er een werf moest komen, werden toen plannen gemaakt om Plymouth Rock te begraven. Thomas Faunce, toen 95 jaar oud, vertelde toen het verhaal dat inmiddels een legende is geworden. Hij claimt het van zijn ouders, die twee jaar na de pelgrims Amerika bereikten, gehoord te hebben.

Hoe mooi ook, dat verhaal wordt door historici zwaar bekritiseerd. Men stelt dat de pelgrims, die in december onder winterse weersomstandigheden aankwamen, niet tot de kust gevaren zouden hebben als even verderop een beschutte inham te vinden was. Daarnaast twijfelt men of de steen toen wel in de branding lag. Het lijkt ook onwaarschijnlijk dat de pelgrims die in barre omstandigheden moesten overleven, de tijd hadden om stil te staan bij de plek waar zij waren aangemeerd.

In 1774 begon het verhaal van Faunce echter wel volgelingen te krijgen en werd de steen deels verplaatst. Kolonel Theophilus Cotton, een aantal inwoners en zo’n twintig ossen kwamen eraan te pas om het gevaarte op te tillen. Bij de verhuizing brak de steen echter tot ieders verbazing in tweeën. De pelgrims besloten daarop dat het het gemakkelijkste zou zijn om het onderste gedeelte te laten liggen als onderdeel van de werf. Het bovenste gedeelte kreeg een ereplek midden op het dorpsplein. In 1834 werd dat deel naar Pilgrim Hall verplaatst. Over deze tweede verhuizing gaat dan weer het onbevestigde verhaal dat de steen van de kar viel en er meerdere stukken vanaf braken.

Hoe dan ook; het bovenste gedeelte van Plymouth Rock heeft door de jaren heen veel te lijden gehad. Vanwege zijn symbolische betekenis werden bijvoorbeeld ook stukjes steen verkocht. Hierdoor is de bovenste laag van de steen tegenwoordig nog maar ongeveer een derde van de oorspronkelijke grootte. In 1859 werd over het achtergebleven gedeelte aan de kust een soort luifel gebouwd. Toen de bouw hiervan na meer dan twintig jaar klaar was, werd het bovenste gedeelte teruggebracht naar zijn oorspronkelijke plaats. Tevens werd de datum van de eerste landing, 1620, in de steen geslepen. Sindsdien is Plymouth Rock beschermd en zijn er vrijwel geen stukken meer als souvenirs verkocht.

Toeristische attractie

Toch had de steen het zwaar. Ondanks de beschutting liep er steeds zeewater in de scheuren, dat bevroor. Daardoor braken delen van de steen af. In 1989 deed men daarom toch een poging om de steen te restaureren. Inmiddels is er dan ook een nieuw bouwwerk om de steen gekomen. De steen is onderdeel van het Pilgrim Memorial State Park. In het zomerseizoen geven gidsen gratis tours over het terrein en vertellen prachtige verhalen over de pelgrims en de steen. Jaarlijks komen er bijna een miljoen toeristen langs.

Fun fact: de steen komt, net als de pelgrims, waarschijnlijk van een ander continent. De ‘Dedham granite’ komt volgens geologen voornamelijk voor in Afrika. Dat zou betekenen dat de steen ten tijde van het scheiden van de continenten ‘meeverhuisd’ is naar de nieuwe wereld, miljoenen jaren voor de pelgrims er voet aan land zetten. De steen is een symbool voor Amerika en wordt daarom vaak in speeches – zowel positief als negatief – gebruikt. Een van de beroemdste uitdrukkingen komt van mensenrechtenactivist Malcolm X, die ook op het racistische aspect in ging met de woorden:

“We didn’t land on Plymouth Rock, Plymouth Rock was landed on us.” ( zie filmpje onderin, vanaf 0:22)

Plymouth Rock blijft roerige tijden kennen: zo werd hij in 1995 tijdens een protest van Native Americans begraven. Zij protesteerden tegen de Amerikaanse viering van Thanksgiving en de racistische achtergrond die de feestdag volgens hen heeft. Ze begroeven de steen en plantten er een vlag van Native-strijders op. In 1997 bekladden dezelfde protesteerders de steen met rode verf en een Amerikaanse tiener deed dit een jaar later met de tekst ‘Made in Taiwan’.

https://youtu.be/ffqVJWP5OeU

Els Hekkenberg (1986) is freelance journalist en communicatiestrateeg. Haar fascinatie in Amerika resulteerde in een masterdiploma Amerikanistiek. Ze mag inmiddels negentien staten van haar lijstje strepen, waarbij naast toeristische hoogtepunten ook vaak wat onbekendere oorden aangedaan worden. Maar na een aantal roadtrips door Amerika is het besef wel ingezonken: “You ain’t seen nothing yet”. En daarom zal er altijd een volgende reis op de planning staan. Op Twitter: @elshekkenberg