Historische gebeurtenissen kun je bekijken vanuit verschillende invalshoeken. In haar boek Drinking in America gaat schrijfster Susan Cheever uit van een wat ongebruikelijk perspectief: ze onderzoekt de invloed van alcohol op de geschiedenis van de Verenigde Staten en komt daarbij tot de conclusie dat drank (of soms juist het ontbreken daarvan) een katalysator was van tal van bepalende momenten in de Amerikaanse geschiedenis. Zo’n onderwerp kan natuurlijk niet anders leiden dan tot een boek vol vermakelijke anekdotes.

Drinking in America: Our Secret History

Bier als lotsbepaler

‘The Pilgrims landed the Mayflower at Cape Cod, Massachusetts on a cold November day in 1620 because they were running out of beer’. Een lekkere binnenkomer. Na een reis vol ontberingen met een door de Engelse koning toegewezen stuk land in Virginia als eindbestemming, keken de Pilgrim Fathers in plaats daarvan uit op de kust van Massachusetts, waar ze niet veel later Plymouth zouden stichten. De weersomstandigheden en het ontbreken van goede kaarten had hen naar het noorden doen afdwalen.

De kapitein van de Mayflower zat met een dilemma: hij was de koning verplicht de passagiers naar de aangewezen locatie in Virginia te brengen, maar de reis – die veel langer had geduurd dan gepland – had de voorraad bier tot een minimum doen slinken, nog net genoeg voor de bemanning om de terugreis te voltooien.

Water was er genoeg. Maar net als thuis, waar het water vaak te vervuild was om te drinken, was men gewend om in plaats daarvan bier te drinken. Aan boord was het niet anders; water bleef niet lang genoeg goed en alcohol was daarom een uitstekende vochtvervanger. Na een mislukte poging zuidelijker te varen, maakte de kapitein een historische beslissing: om niet zonder bier te komen zitten, gooide hij het anker uit bij Cape Cod en liet zijn passagiers daar achter waarmee hij een ‘defining moment’ in de Amerikaanse geschiedenis schiep.

Van dronkenmansplannen naar onafhankelijkheid

Eén van de eerste publieke gebouwen die in de koloniën verrees, was de herberg. Hier werd onder invloed van drankjes met bijzondere namen als Rattle-skull, Bombo, Cherry-bounce, Whistlebelly Vengeance en Sillabub het eerste politieke verzet georganiseerd. In de Green Dragon in Boston kwamen mannen als John Hancock, Paul Revere en John Adams samen om hun onvrede te uiten over de Engelse koning. Het mondde uit in het plegen van verzet. Eén van de beroemdste daden van deze ‘Sons of Liberty’, is wel de Boston Tea Party.

Boos over het heffen van belastingen op bepaalde importgoederen zoals thee, besloot men het lossen van een drietal theeschepen te blokkeren; zolang de handelswaar aan boord bleef, kon er geen belasting worden geheven. Drank bepaalde anders. Na een avondje doorzakken in de Green Dragon, ontstond het dronkenmansplan om verkleed als Indianen de boten te enteren en de handelswaar overboord te gooien. Een grote stap richting de Onafhankelijkheidsoorlog was gezet. John Adams, de latere tweede president, schreef zelfs dat alcohol ‘een essentieel ingrediënt was voor de Amerikaanse onafhankelijkheid.’

Drank, Democratie en drooglegging

Oorlog en drank zijn geen gelukkige combinatie. De schrijfster stelt dat het hoge dodental tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog mede werd veroorzaakt doordat de manschappen regelmatig onder invloed ten strijde trokken. Alcohol werd op het slagveld gebruikt als medicijn, wat uiteraard niet veel meer deed dan de pijn verdoven.

Golf van rum door de straten

Maar ook in het dagelijks leven leidde drank soms tot veel ellende: toen in de buurt van Boston een grote tank met rum openbarstte, raasde een metershoge golf van het goedje met een snelheid van vijftig kilometer per uur door de smalle straten. Er vielen 21 doden en honderden mensen raakten gewond.

Openbaar dronkenschap rondom de stembus was de normaalste zaak van de wereld: om mensen naar het kieslokaal te krijgen, lieten politici drank aanrukken als bedankje voor hun stem.

In de loop van de negentiende eeuw klonk er een tegengeluid. Gezinnen leden enorm onder het wijdverspreide drankgebruik. Vrouwen zagen het loonstrookje van hun echtgenoot direct in de kassa van de kroegeigenaar verdwijnen en huiselijk geweld onder invloed van alcohol was aan de orde van de dag.

Om dit te bestrijden, ontstonden geheelonthoudersbewegingen, de zogenaamde ’temperance movement’. Vrouwen vonden hiermee hun kracht en gebruikten de beweging ook om zich sterk te maken voor het vrouwenstemrecht dat er uiteindelijk in 1920 kwam. Een direct gevolg van het succes van de beweging was de drooglegging. Alcohol ging vrijwel meteen ondergronds zodra de wet van kracht werd. De ene smokkelmethode was nog ingenieuzer dan de ander.

In New York City stroomde bier door de pijpleidingen in het riool om de illegale cafés (speakeasies) te bevoorraden, anderen verkleedden zich als priester en verstopten flessen onder hun gewaad. De drooglegging was geen succes.

Eén van de gevolgen was de opkomst van de georganiseerde misdaad, iets waarvan de invloed tot op de dag van vandaag merkbaar is. Duizenden mensen stierven door het drinken van illegaal gestookte alcohol. Zelfs Warren Harding, president ten tijde van de drooglegging, nam het allemaal niet zo serieus: op zijn feestjes in het Witte Huis schonk hij drank uit de door agenten in beslag genomen voorraad.

De drankfactor

Of alcohol echt in alle situaties zo bepalend is geweest als de schrijfster ons wil doen geloven, is de vraag. Zoals bij historische gebeurtenissen eigenlijk altijd het geval is, zijn er meerdere factoren in het spel. Als Cheever zich bijvoorbeeld afvraagt of de moord op Kennedy voorkomen had kunnen worden als de Secret Service-agenten de avond ervoor niet waren doorgezakt, vergeet ze dat er een dozijn factoren was waardoor Lee Harvey Oswald uiteindelijk de trekker kon overhalen. Toch geeft het een interessant inkijkje in de Amerikaanse geschiedenis. Een boek om een biertje bij te drinken!

Mieke Bleeker (1975) werkt als eventcoördinator bij het John Adams Institute in Amsterdam. Haar interesse voor de Verenigde Staten begon met een paragraaf in een lesboek over de Kennedy’s en Martin Luther King. Haar fascinatie voor Amerika, met name voor de geschiedenis en politiek, breidde zich vandaar steeds verder uit. Sinds 2012 bezoekt ze de VS elk jaar, waarbij belangrijke historische plekken het voornaamste reisdoel zijn. Washington DC is een favoriet en ondertussen bezocht ze 12 staten. Het meest bijzondere? Het bijwonen van de 50e herdenkingsdag van de moord op John F. Kennedy in Dallas in 2013.