Muhammad Ali, de Kennedy’s, Al Pacino, Martin Luther King; topfotograaf Steve Schapiro (80) heeft in meer dan vijftig jaar tal van beroemdheden van dichtbij geportretteerd. Wij hadden een exclusief interview met de Amerikaan, die ontzettend veel meemaakte. ‘Ik ging samen met Robert F. Kennedy naar de bioscoop.’

Schapiro: exclusief interview met sterfotograaf

U bent al meer dan vijftig jaar werkzaam als fotograaf. Gaat het nooit vervelen?
“Nee, op geen enkele manier. Ik geniet ervan. Het geeft me energie om speciale, interessante situaties te fotograferen. Situaties en dingen waarin ik geloof en om geef. Ik probeer altijd beter te worden en bezig te zijn. Recent is er een nieuw boek van mij verschenen, Bliss, over de hippietijd en de transformatie naar het nu.”

Uw carrière begon in 1961, toen u in Arkansas arbeidsmigranten en hun kinderen fotografeerde. Hoe ging dat?
“Opgroeiende als jong volwassene in die tijd, was het beste waar je als fotograaf op kon hopen om te werken voor Life Magazine. Als freelancer wees ik mezelf opdrachten toe. Eén daarvan was het migrantenkamp in Arkansas. Ik bleef daar vier weken voor een reportage. Ik was erg bezorgd om de kinderen daar, ik merkte dat ze geen enkele opleiding kregen. Ze renden rond met hun ouders in de werkvelden. Omdat die migranten zich steeds verplaatsten van de ene locatie naar de andere, was het voor die kinderen erg moeilijk om uit dat migrantensysteem te komen. Er was een huisje en op de zijkant stond geschreven: I love anybody that loves me. Dat scheen een emotioneel statement te zijn van zo’n kind. Dat was voor mij een heel bijzondere foto.”

Foto rechts: deze werd geplaatst op de cover van New York Times Magazine.

Foto onder: I love anybody that loves me. 

Hoe betekende dit uw doorbraak?
“Een klein, Katholiek tijdschrift genaamd Jubilee Magazine plaatste mijn foto’s. The New York Times pikte dat op. Zij gebruikten één foto als cover van hun tijdschriftenbijlage. Ik bleef verder omhoog gaan en belandde bij Life Magazine. Ik deed een verhaal over drugs en verslaafden in oost-Harlem in New York City. En ik deed een reportage bij het Apollo Theater, zonder dat een magazine mij daarom gevraagd had. Daar heb ik Aretha Franklin en saxofonist Benny Golson gefotografeerd op het podium. Uiteindelijk begon ik op regelmatige basis voor Life te werken. Ik maakte goede foto’s, dus alle afdelingen van Life wilden met mij werken. Ik maakte nooit onderdeel uit van de vaste staf, maar als freelancer werkte ik waarschijnlijk meer dan de Life-fotografen.”

Boven: Ray Charles in de bestuurskamer van het Apollo Theater.
Links: Little Anthony in actie op het podium in 1961.

Werkwijze van Steve Schapiro: fly on the wall

Wat is nou het geheim van een verbluffende foto? U zei ooit: het is belangrijk om te geven om de mensen die je fotografeert en om op dezelfde golflengte te zitten.
“Dat is absoluut juist. Ik geef daar heel sterk om. Kijk, we zijn allemaal erg uniek. We zien dingen zoals ieder ander, maar elke persoon ziet zaken op zijn of haar eigen unieke manier. Als je daar een goed gevoel voor ontwikkelt als fotograaf, des te beter je bent.”

Heeft u een speciale werkwijze?
“Ik werk graag als fly on the wall. Als iemand met jou praat, dan is hun aandacht op jou gericht. Dat is niet wat je wilt vastleggen. Je wilt iemands spirit vangen of dat van een evenement. Als vlieg op de muur kun je je vrijuit bewegen en het beste standpunt vinden en wachten op de beste uitdrukkingen en situaties. Met Life werkte ik met een verslaggever, dus ik had ook de optie om te praten met het onderwerp, maar dat andere gaf me meer vrijheid om de foto te vinden waarmee ik tevreden was.”

Gouden tijdperk fotografie: de jaren 60 

De Kennedy-moorden, Martin Luther King, de burgerrechtenbeweging; er gebeurde gigantisch veel in de jaren zestig. Wat had de meeste impact op u persoonlijk?
“Nou, ik had grote bewondering voor Bobby Kennedy. Ik reisde met hem en deed zijn campagneposters. Ik ging mee met hem naar Zuid-Amerika en fotografeerde hem thuis op Hickory Hill, zijn huis in Virginia. Robert F. Kennedy was een geweldige politicus. Hij had intelligentie, zorgzaamheid en de bekwaamheid om politiek te bedrijven. En, dat is ook een sleutelelement, hij had een enorm charisma.”

Was er een klik buiten het werk om?
“Oh ja, Bobby en ik gingen samen naar de bioscoop. Dat was iets recreatiefs, wat we deden in de tijd dat ik hem thuis fotografeerde. Ik weet niet meer welke film, maar het was een leuk avondje uit.”

Links: Robert F. Kennedy wordt thuis gefotografeerd door Schapiro.
Rechts: Steve in actie tijdens de presidentscampagne van Robert F. Kennedy.

Schapiro en de pyjama van Kennedy 

Hoe was de trip in Zuid-Amerika?
“Ik weet nog dat we in de Amazone waren en ik werd ziek. Kennedy nam mij mee terug naar ons hotel in Manaus, deed mij een pyjama van hem aan en verpleegde me zodat ik weer beter werd. Ik bracht tijd door met zijn familie en ik was met Bobby tijdens de laatste kerst voor zijn dood, in 1967. Na de dood van Bobby Kennedy en Martin Luther King veranderden de waarden van Amerika. Er ontstond een what’s in it for me-achtige situatie.”

Heeft u John F. Kennedy gefotografeerd?
“Ja, maar alleen tijdens zijn publieke optreden als president, toen de Sjah van Iran Amerika bezocht in april 1962. Verder heb ik nooit een andere mogelijkheid of opdracht gehad.”

Uw foto van Jackie Kennedy, daar zit een bijzonder verhaal achter.
“Dat was dus met de Sjah. Er waren heel veel fotografen, er was veel concurrentie in die tijd tussen de verschillende kranten en tijdschriften. Ik was erg klein, dus ik besloot op de grond te gaan liggen en Jackie van onder te fotograferen. Iedereen bonsde ondertussen op mijn hoofd. Het mooie was dat Jackie Kennedy geen moment naar de fotografen keek. Ze was in haar eigen wereld, wat een persoon een erg sterke mate van charisma geeft. Het was geen goede foto geweest als ze ons had aangekeken en had gelachen. Ze bleef mysterieus, waarbij je je afvraagt; waar denkt ze aan?”

“In 1967 nam ik ook een foto van Jackie terwijl ze aan het dansen was tijdens een galabal in Boston. Als je naar die foto kijkt, gaan je ogen direct naar haar, terwijl de ruimte gevuld was met allemaal mensen. Het is één van mijn favoriete foto’s.”

Martin Luther King en de Civil Rights Movement

De moord op Martin Luther King in 1968; u was kort daarna ter plaatse.
“Ik was in New York en werd gebeld door Life Magazine met het verzoek om meteen naar Memphis te gaan, omdat King was neergeschoten. Ik had King daarvoor al vaak gefotografeerd. Ik ging naar het pension waar de moordenaar in het midden van de badkuip had gestaan en zijn geweer had gericht op het raam van het Lorraine Motel. Ik zag een vieze handafdruk op de muur en fotografeerde dat. Life besteedde er de week erop een volle pagina aan. Er waren nog twee andere fotografen daar. Er was geen beveiliging, ik kon mijn gang gaan.”

U maakte nog een bijzondere foto in de kamer waar King verbleef.
“Ik ging naar zijn motelkamer, zag zijn attachekoffer met persoonlijke dingen erin staan, met vuile shirts en een gebruikte telefoon. Op de televisie kwam een omroeper en de afbeelding van King verscheen achter hem en voor mij was dat een belangrijke foto. Het gaf de essentie weer van de fysieke man die voorgoed verdwenen was. Maar de materiële zaken bleven, terwijl zijn gouden stem inmiddels boven ons zweefde. Hoewel ik daar voor Life was, werd deze foto later ergens anders gebruikt, onder meer in mijn boek Schapiro’s Heroes.”

De mars van Selma naar Montgomery in 1965; dat moet bijzonder zijn geweest.
“De spirit die iedereen toen had, dat zal ik nooit vergeten.”

Wat is het meest bizarre dat u tijdens de burgerrechtenperiode meemaakte?
“Ik was er vanaf de beginsessies bij in de zomer van 1964, in Canton, Ohio. Ik weet nog dat we hoorden dat er een kerk was gebombardeerd vlakbij Philadelphia in Mississippi. We gingen er naartoe en hoorden dat er wat Civil Rights Workers vermist waren in dat gebied. Eenmaal in Philadelphia zag ik een dikke sheriff lopen en ik begon hem te fotograferen. Hij kwam naar me toe, nam de camera uit mijn hand, haalde het filmrolletje eruit, gooide het op de grond en gaf me mijn camera terug. Ik realiseerde mij niet hoeveel geluk ik had. Het bleek sheriff Lawrence Rainey, één van de raddraaiers in de moorden op de Civil Right Workers. Als ik niet voor Life Magazine had gewerkt, was ik waarschijnlijk in groter gevaar geweest.”

Op welke foto’s bent u het meeste trots?
“Van de Selma-mars vond ik in 2014 nog een foto die ik nooit gezien had. Ik was bezig met een fotoboek over de Civil Rights en bladerde door mijn contactsheets. Ik had daar destijds niet zorgvuldig naar gekeken, was continu bezig. Ik vond een foto uit 1965 in Selma van een donkere vrouw van middelbare leeftijd, met mensen om haar heen. Ze had een bord met daarop de tekst: stop police killings. Dat is vandaag de dag nog steeds actueel. Het is een sterke foto, vanwege de sterke emotie bij de mensen die erop staan.”

“Ook vond ik een foto terug met een single frame, met daarop de leiders van de mars; Andrew Young, Ralph Abernathy, Martin Luther King en John Lewis. Achter hen zie je de mensen over de snelweg lopen; er waren driehonderd deelnemers toegestaan, maar in Montgomery waren er misschien wel duizend op de been. Ik realiseerde me dat zo’n kleine groep mensen zo’n sterke invloed had op de Amerikaanse politiek en de burgerrechten. Het is een perfecte foto; genomen vanuit een hogere hoek. Gezien die situatie begrijp ik waarom het bij één foto is gebleven.”

Filmfotograaf in Hollywood 

In de jaren zeventig belandde u in de filmwereld. Hoe is dat gekomen?
“Ik had de opdracht van Look Magazine om een verhaal te maken over de film Midnight Cowboy met Dustin Hoffman en Jon Voight (foto rechtsonder). Het logo van de film was een foto die Look gebruikte van mijn reportage met Hoffman. Ik maakte ook de eerste coverfoto voor People Magazine met Mia Farrow (foto linksonder), die ging over The Great Gatsby. Amerika liep toen warm voor filmsterren. Ik zag dat en verhuisde naar Los Angeles en werkte aan vele films, zoals de Godfather en Taxi Driver.”

Hoe was het werken op de set tussen al die sterren?
“Je zou denken betoverend, maar tussen het opzetten van de verschillende sets zat veel tijd. Het was eigenlijk best saai. Er gebeurde lange periodes helemaal niets. En de situatie was ook niet dat de filmsterren met mij rondhingen; zij zaten in hun kleedkamer te relaxen. Al bracht ik op en buiten de set toch wel veel tijd door met ze.”

Met wie bijvoorbeeld?
“Ik bracht buiten de set veel tijd door met Jane Fonda. Ze gaf ons van het productieteam haar huis in Malibu voor een paar weken, zodat we daar konden blijven als we haar fotografeerden. Ze had een ranch met daarop veel huisjes. Ik ben met haar mee geweest naar Marokko voor filmopnames en ik deed haar fitnessboek. Ik werkte veel met haar. Verder werkte ik met Robert de Niro in iets van zeven films, dus dan leer je iemand kennen. Beroemde acteurs willen werken met mensen waar ze zich comfortabel bij voelen. Barbra Streisand was daar een goed voorbeeld van. Zij vond de belichting en hoe een foto eruit kwam te zien heel erg belangrijk. Ze wilde altijd het liefste van haar linkerkant worden gefotografeerd. Zij en anderen wisten dat ik goede foto’s van hen nam, geen beschamende foto’s.”

Godfather & Taxi Driver 

U maakte stills, promotiemateriaal, posters. Op welk filmwerk bent u het meeste trots?
“Vooral dat van de Godfather. Er is een foto van mij waarop je Marlon Brando ziet met een kat op zijn schoot; en dat is synoniem geworden aan de film. Dat met de kat is ontstaan in de studio in New York, waar katten rondliepen. Regisseur Francis Coppola liet Marlon Brando met zo’n kat improviseren en hij deed dat erg snel. En er zijn ook foto’s waarop je één van de medespelers met Brando ziet fluisteren in de film; die foto’s vanuit verschillende hoeken zijn bekend over heel de wereld denk ik, net zoals die van Taxi Driver.”

De onrustige Al Pacino op de stoel  

Er is een foto van Al Pacino op een stoel, dat was een apart verhaal.
“Al Pacino is een persoon met veel energie, die veel beweegt. Op de set zagen we een gang die perfect was voor een foto, want het licht kwam heel mooi door van de achterzijde. Al Pacino was bezig in de studio ernaast; we wachtten, wachtten en wachtten en pas om 05:00 uur ’s nachts was hij klaar voor ons. Het meeste licht was al verdwenen, maar het pakte perfect uit. We moesten alleen de flits van de raamreflectie weghalen.”

Hoe kijkt u terug op de filmtijd?
“Het was een geweldige periode, maar de foto’s van de documentaires die ik ook heb gedaan, betekenen meer voor mij. Al realiseer ik me dat er iconische foto’s van de Godfather, Taxi Driver en vele andere films zijn. Maar een documentaire vangt de menselijke ziel, een film brengt een boodschap. Er zijn belangrijker zaken in de wereld voor mij om te fotograferen. Ik wil ook niet bekendstaan als filmfotograaf. Zo wil ik later niet worden herinnerd.”

Muhammad Ali 

U fotografeerde Muhammad Ali. Wat is het verhaal daarachter?
“Ik fotografeerde hem voor Sports Illustrated, nadat hij de Golden Gloves gewonnen had. Ali vond het geweldig om met kinderen te zijn en Monopoly te spelen. Drie jaar terug kreeg ik bericht van zijn vrouw Lonnie. Ze zei dat iemand haar een foto gestuurd had, waarop ze samen met Ali stond. Ze heeft daar een emotioneel verhaal in één van mijn fotoboeken over geschreven. Lonnie stond op die foto van mij als zesjarig meisje met paardenstaart en had oogcontact met de 21-jarige Ali; je kon de klik zien tussen de twee. Ze besloot toen dat als ze negentien werd ze met Ali zou trouwen. Dat gebeurde en ze verzorgt hem sinds dat moment.”

Erfgoed en toekomst 

U heeft veel sterren gefotografeerd. Wie staat er nog op uw lijstje?
“Ik heb altijd gezegd dat ik Barack Obama wilde fotograferen. En dat heb ik gedaan. Ik ging naar Selma voor het vijftigjarige jubileum van de Selma-mars en daar was hij ook.”

Ali, De Niro, Streisand, Pacino; de Kennedy’s; wie maakte de meeste indruk?
“De één niet meer dan de ander, want ieder is uniek. Maar deze mensen hadden zonder meer allemaal veel charisma. Op het moment dat ik met ze werkte, was je bij wijze van spreken als beste vrienden, om elkaar dan nooit meer te zien. Maar tijdens die periode kwam je wel dicht tot elkaar. Iets wat tegenwoordig veel moeilijker is, door alle beveiliging en bodyguards.”

U heeft diverse fotoboeken uitgegeven, waaronder American Edge (2000) en Schapiro’s Heroes (2007). Dat moet veel voor u betekenen.
“Ik ben er erg blij mee, maar ik kijk altijd naar het heden en de toekomst. Alles wat er is gebeurd, is geweldig, maar het gaat erom wat je blijft doen en in de toekomst gaat doen.”

Dat is wel heel bescheiden!
“Het gaat mij om iconische foto’s. Dat kan echt van alles zijn. Ik was een tijdje terug in Londen, in de metro. Ik fotografeerde een klein meisje, die met een speelgoedgeweer speelde en dit op haar moeder richtte. Haar broertjes en zusjes zaten vlakbij. Het werd een geweldige foto, die nog nergens anders is geplaatst. Dat is één van de meest recente foto’s waarmee ik heel blij was met het resultaat.”

Welke persoon had u willen interviewen die al overleden is?
“Dan moet ik Jezus Christus zeggen.”

Welke gebieden in Amerika vindt u het mooist om te werken?
“Elk gedeelte van Amerika is anders. Je hebt enorme, ongelooflijke landschappen. Ik was laatst in Utah, zo mooi om daar doorheen te reizen. Ik heb daar een tijdje wolken staan fotograferen. Je hebt er zoveel verschillende dingen om te fotograferen. De diversiteit in de Verenigde Staten is enorm.”

Prachtige reportage over Schapiro!

Meer over het werk van Schapiro vind je onder meer in de reportage: Steve Schapiro: An eye on American icons. Acteur Dustin Hoffman interviewt Schapiro hierbij over zijn werk.